Bilim İnsanlarından Çılgın Proje: Baştan İnsan Genomu İnşa Etme Hamlesi Başlıyor!

Birleşik Krallık’ta yer alan bir araştırma ekibi, daha önce cesaret edilmemiş bir alana adım atıyor — orijinal insan DNA’sı sıfırdan yazılıyor. Bu proje, insan genomu hakkında temel soruları yanıtlamayı ve sağlık ile hastalık hakkındaki anlayışımızı kökten değiştirmeyi hedefliyor.

Ancak bu araştırma konusu, belirli nedenlerden dolayı tartışmalı. Bilim insanları, bir Gattaca benzeri bir distopyaya, yani tasarım bebeklerle dolu bir geleceğe yol açmaktan endişe duydukları için tam sentetik insan genomları oluşturmaktan genellikle kaçındılar.

Şimdi dünyanın en büyük tıbbi yardım kuruluşu Wellcome Trust, Sentetik İnsan Genomu Projesi’ni (SynHG) başlatmak için yaklaşık 11.7 milyon dolar (10 milyon £) destek sağladı. Kuruluş, faydaların risklerden daha ağır bastığını düşünüyor. Bu teknolojinin tasarım hücre tedavileri ve virüse dirençli doku nakli gibi yeni tıbbi tedaviler geliştirilmesinde kullanılabileceğini belirtiyor.

Oxford Üniversitesi profesörlerinden Jason Chin, projeyi birkaç İngiltere merkezli üniversite ve araştırma merkezi ile iş birliği yaparak yürütecek. Gelecek beş yıl boyunca Chin ve ekibi, araştırmacıların genomları sıfırdan oluşturmasına olanak tanıyacak temel araç, teknoloji ve yöntemleri geliştirmeyi hedefliyor.

Chin, bir açıklamasında, “Büyük genomları, insan hücreleri için olanlar dahil, sentezleme yeteneği, genom biyolojisi hakkındaki anlayışımızı dönüştürebilir ve biyoteknoloji ile tıbbın bakış açısını derinden değiştirebilir” dedi.

Wellcome Trust, 25 yıl önce tamamlanan İnsan Genomu Projesi’ne de önemli oranda fon sağladı. Şimdi ise bir insan genomunu hiçbir şeyden oluşturmak çok daha hırslı bir adım ve yıllar, belki on yıllar alması bekleniyor. Chin’in ekibi kısa süre önce E. coli bakterisinin tam genomunu sentezledi, ancak bu başarı insan genomunun yanında yanında hiçbir şey sayılır; zira insan genomu yaklaşık 700 kat daha büyük.

“İnsan genomunu düşündüğünüzde, bu sadece bir dizideki genler seti değil,” MRC Moleküler Biyoloji Laboratuvarı’nda grup lideri Julian Sale, The Guardian’a söyledi. “Genomu oluşturan ama ne işe yaradığını bilmediğimiz çok fazla kısım var. Eğer genomları başarıyla inşa edebilirseniz, onları tam olarak anlayabilirsiniz,” dedi.

Bilim insanlarının ilk adımı, tam sentetik bir insan kromozomu oluşturmak olacak ve bunun için önümüzdeki beş ila on yıl içinde adım atmayı planlıyorlar. Genom düzenlemesi bir defada bir veya birkaç gen üzerinde çalışırken, genom sentezi daha geniş ölçekli DNA değişikliklerine olanak tanıyor. Bu sayede, sağlığımızı ve özelliklerimizi belirleyen ancak hakkında pek bilgi sahibi olmadığımız DNA kısımlarının nasıl çalıştığı belirlenebilir.

Bazı araştırmacılar, insan genetik kodunu yazma kapasitesinin bilim insanlarına insan yaşam sistemleri üzerinde fazla kontrol verebileceğinden endişe ediyor. Bu teknoloji bir gün sentetik insanlar, biyolojik silahlar veya insan DNA’sına sahip yaratıklar oluşturmak için kullanılabilir, diyor Edinburgh Üniversitesi’nden genetik bilimci Bill Earnshaw, BBC News’e verdiği röportajda. Ancak, bunun için gereken teknolojinin henüz çok uzakta olduğunu da ekliyor.

Proje, laboratuvarda insan genomu yaratmanın etik meselelerine doğrudan yaklaşmaya çalışıyor. Wellcome Trust, Kent Üniversitesi’nden Joy Zhang liderliğinde, laboratuvar ortamında insan genomları oluşturmanın sosyal ve etik konuları üzerine paralel bir araştırma projesine de fon sağlıyor.

Wellcome’da kıdemli araştırma yöneticisi Tom Collins, BBC News’e yaptığı açıklamada, “Bu teknoloji bir gün mutlaka geliştirilecek, bu yüzden şimdi bunu en sorumlu şekilde yapmaya ve etik ve ahlaki soruları en doğrudan şekilde ele almaya çalışıyoruz” dedi.