İnka Medeniyetine Ait Sayma Teknolojisi Hakkında Yeni Detaylar Gün Yüzüne Çıkıyor!
İnka, 15. ve 16. yüzyıllarda Güney Amerika’nın Pasifik kıyısı boyunca yayılmış bir ön Kolomb öncesi uygarlıktı. Diğer And toplulukları gibi, bilgi kaydetmek için khipus (quipus olarak da bilinir), karmaşık bir ip ve düğüm sistemi kullandılar. İspanyol kolonyal dönemi kaynaklarına göre, yalnızca erkek İnka elitleri khipus yapabilirdi. Ancak yeni bir çalışma bu yaygın anlayışı sorguluyor.
Bugün Science Advances dergisinde yayınlanan bir makalede, uluslararası bir araştırmacı ekibi, 1498 CE civarındaki bir khipu’nun ana ipini inceledi; bu ip insan saçı ile yapılmıştı. Analizleri, saçlarını khipu’ya ören kişinin genellikle sıradan insanların yediği bir diyeti tükettiğini ortaya koydu; bu da enstrümanı kullanan insanların tahmin edilenden daha çeşitli olduğunu düşündürüyor.
Araştırmacılar çalışmada, “And khipus hakkındaki son ilerlemelere rağmen, İnka khipusu uzmanlarını yaratan uzmanlar hakkında çok az şey biliyoruz,” şeklinde yazdı. “İnka khipusu uzmanlarının yaşamlarına dair doğrudan delil mevcut değilken, bilgimiz genellikle İspanyol dili koloniyal gözlemcilerin kroniklerine dayanıyor.”
Araştırmacılar, khipusların genellikle sahipleri öldüğünde yanlarına gömüldüğüne inanıyor. Ancak ne yazık ki, birçok İnka khipusu bulunan mezarlar daha önce yağmalandığı için artık bu önemli bilgiyi sağlayamıyor. Bu yüzden yeni çalışmanın ekibi farklı bir yaklaşım benimsedi.
Araştırmacılar açıklamalarında, “Tarihsel olarak, bir khipu’nun ana ipine insan saçı dahil edildiğinde, bu, khipu’yu yaratan kişiyi göstermek için bir ‘imza’ olarak hizmet etti,” diye belirttiler. “Elemental analizlerdeki son gelişmeler – izotop oranı kütle spektrometrisi – bizi tek bir KH0631 saç örneğinden karbon (C), azot (N) ve kükürt (S) ölçümleri yapmamızı sağladı ve bu bireyin düşük seviyeli sıradan insanların karakteristik diyetini tükettiğini ortaya koydu,” diye eklediler. “Bu kanıt, İnka sıradan insanların da İnka tarzı khipus yapımında yer alabileceğini öne sürüyor.”
Özellikle, söz konusu kişi et ve mısır yerine, İnka elitlerinin tipik diyetinden ziyade, kök sebzeler ve yeşillikler tüketmiştir. Araştırmacıların yaklaşımı, bu khipu uzmanının veya khipukamayuqlar’ın muhtemelen günümüzdeki güney Peru ya da kuzey Şili’de yaşadığını da ortaya koydu.
Bu sonuçlar, 19. ve 20. yüzyıllarda “sıradan insanlar” olarak bilinen köylü çiftçiler, çiftlik işçileri ve kadın köylülerin khipular yaptığını desteklemektedir. Dahası, bu bulgular, 16. yüzyıl İnka soylusu ve tarihçisi Felipe Guamán Poma de Ayala‘nın kadınların da İnka İmparatorluğu’nda khipus yaptığını belirttiği hesaba da destek sağlamaktadır.
Araştırmacılar, “KH0631 yalnızca tek bir khipu’dur” itirafında bulunarak, “KH0631’den yeni izotopik kanıtlar, İnka İmparatorluğu’nda khipu okur-yazarlığının şimdiye kadar düşünülenlerden daha kapsayıcı ve yaygın olabileceğini öne sürüyor.”
