Solar Orbiter Güneş’in Güney Kutbunu İlk Kez Net Olarak Görüntüledi: Ortalık Karışık!
60 yıldan uzun süredir, çeşitli uzay araçları ve teleskoplar Güneş’e doğru yol alarak güneş sistemimizin kalbindeki bu devasa sıcak gaz topunu gözlemlediler. Ancak bu gözlem, Yerküre’nin yörünge düzlemi ile sınırlı. Bu, Güneş’in ekvatorunu tam karşıdan izlememize izin verirken kutup bölgeleri bizim için bir kör nokta olarak kalıyor. Solar Orbiter, şimdi Güneş’in kutuplarını ekliplik düzleminin dışından görüntüleyen ilk araç oldu ve bu sayede kaotik manyetik alanını nadir bir açıdan gözlemleme fırsatı sunuyor.
Çarşamba günü, Avrupa Uzay Ajansı (ESA) Güneş’in güney kutbunun ilk net görüntülerini yayımladı ve hem kuzey hem de güney manyetik kutuplarının şu anda aynı tarafta olduğu ortaya çıktı. Bu yeni görüntüler, bilim insanlarının Güneş’in 11 yıllık manyetik döngüsünü ve zaman zaman Dünya’da jeomanyetik fırtınalara yol açan güneş patlamalarını daha iyi anlamalarına yardımcı olacak.
Solar Orbiter, 18 Şubat tarihinde Venüs’ün yanından geçerek elde ettiği momentum ile kendisini Dünya’nın Güneş etrafındaki yörünge düzlemine dik olarak yerleştirdi. Yaklaşık bir ay sonra, uzay aracı Güneş’in solar ekvatorundan 17 derece aşağıdan bakarak ilk kez güney kutbunu yeterince iyi bir açıdan görüntüleyebildi.
“Bu ilk gözlemlerden tam olarak ne bekleyeceğimizi bilmiyorduk – Güneş’in kutupları gerçekten bilinmeyen bölgeydi,” diyor Almanya’daki Max Planck Güneş Sistemi Araştırma Enstitüsü’nden Solar Orbiter’ın Polarimetrik ve Helioseismic Imager cihazı ekibinin başkanı Sami Solanki.
Bilim ekibi, 16-17 Mart tarihleri arasında Güneş’in görüntülerini almak için Solar Orbiter’deki üç cihazı kullandı. Her cihaz Güneş’i farklı bir şekilde gözlemler; Polarimetrik ve Helioseismic Imager (PHI) Güneş’i görünür ışıkta, Extreme Ultraviolet Imager (EUI) ultraviyole ışıkta, ve Spectral Imaging of the Coronal Environment (SPICE) ise Güneş’in yüzeyinden yayılan yüklü gazın ışığını algılayarak görüntüler.
Tüm cihazların gözlem becerilerini birleştiren bilim insanları, Güneş’in güney kutbunda bir çalkantı gözlemlediler. Normalde, her kutup bölgesi kendi manyetik alan özelliklerine sahiptir. Güneş 11 yıllık döngüsü sırasında bir güneş maksimumuna ulaşırken, manyetik kutuplar tersine döner ve kuzey ile güney manyetik kutupları birbirinin yerini alır. Solar Orbiter’ın Güneş gözlemleri sırasında, hem kuzey hem de güney kutuplarından gelen manyetik oluklar güney kutbunda mevcuttu.
Bu, Güneş’in faaliyetlerini anlamak açısından çok önemli bir zamana işaret ediyor. Manyetik alan tersine döndükten sonra, kutuplarda tek bir manyetik fark yavaşça oluşur ve güç kazanır. Güneş yaklaşık beş ila altı yıl içinde bir güneş minimumuna ulaştığında, kuzey ve güney kutuplar kendi manyetik kutuplarına sahip olacaktır. “Bu birikimin tam olarak nasıl meydana geldiği hâlâ tam olarak anlaşılamıyor, bu nedenle Solar Orbiter’ın benzersiz ve avantajlı perspektifiyle tüm süreci izlemek üzere yüksek enlemlerine ulaşması tam zamanında oldu,” diyor Solanki.
Görev arkasındaki bilim insanları, SPICE’i kullanarak güneş maddesinin Güneş yüzeyinde nasıl hareket ettiğini ölçtüler. Doppler etkisini kullanarak, ışık veya sesin kaynağa doğru veya kaynaktan uzaklaştıkça frekansında meydana gelen değişiklikleri inceleyip, maddenin hızının Güneş’in kutupları ve ekvator bölgesi arasında nasıl farklılık gösterdiğini gösteren bir hız haritası oluşturdu. Solar Orbiter’in yardımıyla, bilim insanları güneş rüzgarının neden kutuplarda ekvator bölgesine göre daha hızlı yayıldığını daha iyi anlayacak.
Solar Orbiter henüz yeni başlıyor. Yakın zamanda yapılan gözlemler, uzay aracının yeni eğimli yörüngesinden yakalanan ilk görüntü seti ancak araç, 24 Aralık 2026’da ikinci bir Venüs uçuşu için hazırlanıyor ve bu, yörüngesinin eğimini biraz daha fazla azaltıp ekvatorundan 23 derece güneyde kalarak Güneş’in kutuplarını daha iyi görebilmesini sağlayacak.
“Bu, Solar Orbiter’ın ‘cennete çıkan merdiveni’nin sadece ilk basamağı: önümüzdeki yıllarda, uzay aracı ekliptik düzlemden daha da yukarılara tırmanarak Güneş’in kutup bölgelerine dair daha iyi görüntüler elde edecek,” dedi ESA’nın Solar Orbiter proje bilimcisi Daniel Müller. “Bu veriler Güneş’in manyetik alanı, güneş rüzgarı ve güneş aktivitesine dair anlayışımızı dönüştürecek.”
