Astronomlardan Uzay Reklamlarına Küresel Yasak Çağrısı: Geç Olmadan Önlem Alın!

Gökbilimciler, uzayda hızla artan ticarileşme ve özelleştirme döneminde, uzay reklamlarına küresel bir yasak getirilmesi çağrısında bulunuyor ve bu sorunun henüz başındayken önlenmesini umuyorlar.

Ekim 2024’te kabul edilen bir açıklamada, Amerikan Astronomi Derneği, uydu takımyıldızlarının giderek artması, uzay enkazı ve radyo- ve elektromanyetik parazitler gibi uzay faaliyetlerinin insanlığın evreni bilimsel olarak anlaması için tehdit oluşturduğunu belirtti. Özellikle dikkat çekici olan, alçak Dünya yörüngesinde asılı duran dev reklam panoları potansiyeli oldu.

“Amerikan Astronomi Derneği, uz ayda istenmeyen reklamların uygun uluslararası sözleşme, anlaşma veya kanunlarla yasaklanması gerektiği görüşündedir,” açıklamasında belirtildi.

Kongre, “teleskop veya başka bir teknolojik araç yardımı olmaksızın Dünya yüzeyinde bir insan tarafından tanınabilir” olan “istedmeyen uzay reklamı yapmak amacıyla kullanılacak herhangi bir malzeme” içeren görevlerin yerli fırlatmalarını yasaklamaktadır.

Smith College’dan gökbilimci ve AAS’nin Uzay Çevre Koruma Komitesi üyesi James Lowenthal, Gizmodo’ya gönderdiği e-postada, “İstenmeyen uzay reklamlarına karşı Amerikan federal yasağı, özel çıkarların doğal gökyüzünü kötüye kullanmasına karşı kritik bir engeldir” dedi. “Bu yasak, gökyüzünün herkese ait olduğunu ve şimdi ve gelecekte tüm insanlar için korunması gerektiğini kabul ediyor.”

“Ancak bu yasak sadece ABD fırlatmaları için geçerlidir; diğer ülkeler, dünyanın her yerinden görülebilecek ‘uzay reklamları’ fırlatmalarına onay verebilirler,” diye ekledi Lowenthal. “Bu yüzden uluslararası bir yasak kesinlikle kritik.”

İki Rus şirketi—Avant Space ve StartRocket—uzaya reklam gönderme konusunda ilgi gösterdi. SpaceNews‘e göre, PepsiCo’nun bir Rus yan kuruluşu ve StartRocket uzaydan bir enerji içeceği tanıtmak için bir sözleşme imzaladı, ancak araştırma testlerinden sonra bu fikri hayata geçirmediler.

StartRocket’in sosyal medyada önerilen uzay reklamı teknolojisini gösteren görseller yoğun eleştiriler aldı.

Alçak Dünya yörüngesindeki reklamlar, giderek daha sık havai fişek gösterileri yerine yapılan büyük ölçekli drone gösterilerine benzer şekilde çalışacaktır; bu fişekler daha gürültülü ve yerde yangınlara neden olabilir.

NBC News‘e göre, StartRocket’in uzay temelli reklamları, her biri 9.4 metre genişliğinde yansıtıcı yelkenler taşıyan çok sayıda uydu ile oluşturulacak; her yelken, müşterilere sunmak üzere sözler, desenler veya logolar oluşturmak için daha büyük bir dizide pozisyon alarak Dünya’ya güneş ışığını yansıtacaktı.

Yasa çağrısının geldiği bir dönemde, özelleştirilmiş uzay uçuşları hızla artmakta. Özel şirketler Uluslararası Uzay İstasyonu’na misyonlar gönderdi ve uzay ajansları, başlatma araçları için giderek artan bir şekilde SpaceX gibi şirketlere bağımlı. Aslında, Ekim 2024’te, AAS açıklamasından sadece birkaç gün sonra, bugüne kadarki en büyük uydu takımyıldızları Dünya’nın yörüngesine açıldı.

“Daha önce uzayda yer alan çok az büyük oyuncu vardı, hepsi ulusal hükümet düzeyinde—çoğunlukla ABD/NASA, ESA, Çin, Rusya ve Hindistan—şimdi yüzlerce veya binlerce özel uzay şirketi, uzay pastasından pay almak için yarışıyor,” dedi Lowenthal. “Onlarla kontrol etmek ve iletişim kurmak, ulusal hükümetlerle olan ilişkilerden farklı ve daha karmaşık. Farklı çıkarları, kültürleri, hedefleri ve çalışma modları var ve uzayda reklam yapma konusunda çok güçlü çıkarları olabilir.”

Bu uydu takımyıldızları reklam için kullanılmıyor ancak alçak Dünya yörüngesini benzer bir şekilde karıştırıyor. Dünya ve uzay temelli teleskoplar, görüş alanlarından geçen uyduların neden olduğu görüntü çizgileriyle başa çıkmak zorunda kalıyor, ancak bilim adamları bu sorunun üstesinden gelmek için yazılım çözümleri geliştiriyor.

Gizmodo, Dünya’nın gökyüzünü parlak sanat eserleri ve diğer ışıldayan gösterilerden uzak tutmanın gerekliliğini savundu. Uzaya reklam yerleştirmek, ticari açıdan hem mümkün hem de cazip. SpaceX’in başarısız fırlatmaları bir yana, diğer şirketler kasıtlı olarak benzer atmosferik ışık gösterileri oluşturmuştur.

Işık kirliliği dünyada giderek artıyor, NOIRLab’ın “Gece Çalışması” projesine göre. İleti bir yana, uzay tabanlı reklamlar hem halkın hem de bilim insanlarının gökyüzünü görmelerini daha da zorlaştıracak ve hâlihazırda kalabalık alçak Dünya yörüngesinde daha fazla yer kaplayacaktır.

“Genel olarak, uzay reklamları nedeniyle doğal karanlık, bakir gökyüzünü kaybetmek insanlar için çok derin ve yıkıcı bir kayıp olur,” dedi Lowenthal. “Gece gökyüzü sayısız milyon için bir teselli, gizem, saygı ve ilham kaynağıdır. Atalarımız, tarihimiz ve kültürümüzle bizi birleştirir.”

“Hiçbir özel şirketin, bunlardan herhangi birini tehlikeye atma ahlaki hakkı yoktur,” diye ekledi.

Diğer ülkelerin küresel bir yasağa katılıp katılmayacağı henüz net değil, ancak AAS, ABD’nin Birleşmiş Milletler’in Uzayın Barışçıl Kullanımları Komitesi’ne, gökyüzünü uzay reklamlarından uzak tutma çabalarını artırması için çağrıda bulundu.