Bir Arkeolog Viking Teknolojisiyle Denizde: Öğrendikleri Herkesi Şaşırttı!

Vikingler, yaklaşık 800-1050 yılları arasında Kuzey Avrupa, İzlanda, Grönland ve hatta Kuzey Amerika’ya kadar akınlar, ticaretler ve yerleşimler gerçekleştiren korkutucu İskandinav savaşçıları ve denizcileriydi. Ancak akademisyenler Vikinglerin denizcilik ağları ile ilgili genellikle sadece başlangıç ve bitiş noktalarını bilir. Sonuçta, onların gittiği rotalar arasında birçok farklı yol seçeneği olabilir. Bu bilgi eksikliğini aydınlatmak isteyen bir arkeolog, Vikinglerin izinden, ya da daha doğrusu izlerinden gitmeye karar verdi.

Vikinglerin denizcilik güzergahlarını yeniden inşa etmek amacıyla, Lund Üniversitesi arkeoloğu Greer Jarrett, Norveç kıyılarında Viking tarzı işlevsel teknelerle bir dizi deneysel deniz yolculukları gerçekleştirdi. Bu yolculukları bizzat deneyimleyerek, Viking denizcilerinin hedeflerine ulaşırken yol boyunca nerede sığınabileceklerini anlamayı hedefledi. Bu şekilde, yüzlerce yıl önce dinlenme noktası olabilecek dört doğal liman tespit etti.

“Çoğu zaman, Viking Çağı’nda gerçekleşen ticaretin başlangıç ve bitiş noktalarını biliyoruz. Norveç’teki Bergen ve Trondheim, Danimarka’daki Ribe ve İrlanda’daki Dublin gibi büyük limanlar. Benim ilgimi çeken şey, bu büyük ticaret merkezleri arasındaki yolculuklarda neler olduğudur,” diyen Jarrett, bir açıklamada belirtti. “Hipotezim, küçük adalar ve yarımadalar üzerindeki bu merkezi olmayan liman ağının, Viking Çağı’ndaki ticareti verimli kılmada merkezi bir rol oynadığı.”

Eylül 2021 ile Temmuz 2022 arasında Jarrett ve ekibi, neredeyse 2,000 yıllık geleneği olan yedi farklı Nordik clinker tekneleri ile 15 deniz denemesi ve iki yaklaşık üç haftalık deneme seyahati gerçekleştirdi. Zorluklarla karşılaştılar; bir defasında ana yelkeni destekleyen direk kıyıdan 25 kilometre uzaklıkta koptu ve karaya dönene kadar yelkeni sabitlemek için iki kürek bağlamak zorunda kaldılar. Genel olarak 1,494 deniz mili kat ettiler.

Deneysel arkeolog, denizcilik güzergahlarındaki olası “sığınakların” tatlı su sağlaması, dalgalardan ve rüzgarlardan korunaklı olması, denizi iyi görebilmesi, düşük görüş altında kolayca ulaşılıp ayrılabilecek yönlerde erişilebilir olması ve birden fazla tekneye ev sahipliği yapacak büyüklükte olması gerektiğine karar verdi. Ayrıca, “geçiş bölgelerinde”, yani kıyıların maruz kalmış bölgeleri ve iç alanlar arasında yer almalıydılar.

Bu kriterlerin yanı sıra, Jarrett’ın araştırması Viking Çağı deniz seviyesi dijital yeniden inşası, büyük Viking denizcilik merkezlerine dair önceden bilinen bilgiler ve 19. ve erken 20. yüzyıl geleneksel yelkenli teknelerinin rotaları hakkında denizciler ve balıkçılardan bilgiler de entegre edilerek yapıldı. Arkeolog ayrıca çalışmalarının Vikinglerin uzun menzilli seferlerini incelediğini, ya da yağmalama ve savaş amaçlı yolculukları kapsamladığını belirtti.

“Bu çalışmanın pratik denizcilik bilgisine ve deneyimine yaptığı vurgu, yaygın akademik karasal ve metin tabanlı kaynaklar ve dünya görüşlerine karşı koymayı amaçlıyor,” diye yazdı bu ayın başlarında Journal of Archaeological Method and Theory dergisinde yayınlanan çalışmada. Jarrett, bu şekilde dört olası Viking sığınağı belirlediğini ileri sürüyor. Norveç kıyılarında, bunlardan her biri, geçmişte insanların varlığına dair farklı derecelerde arkeolojik kanıtlarla destekleniyor. Jarrett muhtemelen bu noktaların, aynı zamanda Viking deniz yolculukları boyunca mola noktaları olmuş olabileceğini öne süren ilk kişi.

“Olası Viking Çağı sığınakları listesi,” diye belirttiği çalışmada bir diyagram göstererek, “gelecek arkeolojik incelemeler ve kazılar tarafından şekillenecek ve şekillendirecek bir çalışma belgesi olarak tasarlanmıştır.”

Viking çağı deniz manzarasının dijital yeniden yapımıyla bile, deneysel yolculuklar doğrudan arkeolojik kanıt derecesinde Viking etkinliği kanıtı sağlayamaz. Yine de Jarrett gibi yaratıcı ve pratik yaklaşımlar, bazen bir sorunun çözümünün farklı bir bakış açısıyla mümkün olduğunu hatırlatır. Çalışmasının gelecekteki arkeolojik araştırmaları teşvik edip etmeyeceği hala belirlenmeyi bekliyor.