Çoğu Hava Temizleyici İnsanlar Üzerinde Test Edilmedi: Bu Bir Sorun
Kapalı alanlardaki enfeksiyon yayılımını engellemeyi hedefleyen taşınabilir hava temizleyicilerinin, insanları ne kadar iyi koruduğu nadiren test edilir—ve potansiyel zararlı etkilerini değerlendiren çok az çalışma vardır. Annals of Internal Medicine dergisinde yazdığımız yaklaşık 700 çalışmayı detaylı inceleyen rapordan çıkan sonuç bu.
Covid-19 ve grip gibi birçok solunum yolu virüsü kapalı ortamlarda havayla yayılabilir. HEPA filtreler, ultraviyole ışık ve özel havalandırma tasarımları gibi teknolojiler—toplu olarak mühendislik enfeksiyon kontrolleri olarak bilinir—kapalı alanların havasını temizlemek ve virüs ile diğer hastalık yapan patojenlerin yayılmasını önlemek amacıyla geliştirilmiştir.
Üç akademik kurum ve iki devlet bilim ajansındaki meslektaşlarımızla birlikte, bu teknolojilerin etkinliğini değerlendiren ve 1920’lerden 2023’e kadar yayınlanan her araştırmayı belirleyip analiz ettik—toplamda 672 tane.
Bu çalışmalar performansı üç ana şekilde değerlendirdi: Bazıları müdahalelerin insanlarda enfeksiyonları azaltıp azaltmadığını ölçtü; diğerleri kobay ya da fare gibi hayvanlar kullandı; geri kalan ise cihazların havadaki küçük partikül ya da mikropları azaltıp azaltmadığını belirlemek için hava örnekleri aldı. Çalışmaların sadece yaklaşık %8’i etkinliği insanlar üzerinde test ederken, %90’dan fazlası cihazları kullanılmayan alanlarda test etti.
Farklı teknolojiler arasında önemli değişkenlik bulduk. Örneğin, mikropları öldüren kimyasallar üreten fotokatalitik oksidasyon adlı hava temizleme sürecini inceleyen 44 çalışma vardı, ancak bunlardan sadece biri teknolojinin insanlarda enfeksiyonları önleyip önlemediğini test etti. Mikropları öldürmek için plazma tabanlı teknolojileri değerlendiren diğer 35 çalışmanın hiçbiri insan katılımcı içermiyordu. Nanomalzemeler içeren mikropları hem yakalamaya hem de öldürmeye tasarlanmış filtrelerle ilgili 43 çalışma daha bulduk—yine hiçbiri insan testi içermiyordu.
Neden önemli
Covid-19 pandemisi, hava yoluyla bulaşan enfeksiyonların ne kadar yıkıcı olabileceğini gösterdi—dünya genelinde milyonlarca hayat kaybına yol açtı, sağlık sistemlerini zorladı ve okullar ile iş yerlerini kapattı. Erken çalışmalar, covid-19 virüsünün havadan yayıldığını gösterdi. Mantıken, iç mekan hava kalitesini iyileştirip virüsü havadan temizlemek, insanları güvende tutmanın bir yolu olarak büyük bir odak haline geldi.
Mikropların kapalı alanlardan etkili bir şekilde temizlenmesi, halk sağlığı açısından derin faydalar sağlayabilir ve gelecekteki pandemilerde ekonomik zararları sınırlamaya yardımcı olabilir. Mühendislik enfeksiyon kontrolleri, insanların herhangi bir çaba harcamadan günlük yaşamın arka planında çalışarak onları enfeksiyondan koruyabilir.
Mikrop öldürücü teknolojiler içeren taşınabilir hava temizleyiciler üreten şirketler, havayı ne kadar etkili temizledikleri ve enfeksiyonları ne kadar önledikleri konusunda ambitli iddialarda bulundular. Bu ürünler, çocuk bakım merkezleri, okullar, sağlık klinikleri ve işyerlerinde kullanım için tüketicilere zaten pazarlanmaktadır. Çoğunun etkinliği düzgün bir şekilde test edilmediğini bulduk. İnsanlar üzerinde yapılan sağlam çalışmalardan elde edilen deliller olmadan, bu vaatlerin gerçekle örtüşüp örtüşmediğini bilmek imkansızdır. Bulgularımız, tüketicilerin hava temizleme cihazlarına yatırım yaparken temkinli olmaları gerektiğini öneriyor.
Pazarlama iddiaları ile etkinlik kanıtları arasındaki bu boşluk şaşırtıcı olmayabilir, ancak burada daha fazla şey söz konusudur. Bazı teknolojiler ozon, formaldehit ve hidroksil radikaller gibi kimyasallar üreterek mikropları öldürür—bu maddeler solunduğunda potansiyel olarak insanlara zarar verebilir. Bu ürünlerin güvenliği, geniş ölçekte kullanılmadan önce temel gereklilik olmalıdır. Buna rağmen, bu patojen öldürücü teknolojileri değerlendiren 112 çalışmadan sadece 14’ü zararlı yan ürünleri test etti. Bu, farmasötik araştırmalarda güvenlik testlerinin standart bir uygulama olmasıyla tezat oluşturmaktadır.
Henüz bilinmeyenler
Tüm çalışmaların %90’ından fazlası bu teknolojileri hava üzerindeki etkilerini bakarak test etti—örneğin, deney gazlarının, toz parçacıklarının veya mikropların havadan ne kadar iyi temizlendiğini ölçtü. Temiz hava daha düşük enfeksiyon olasılığı anlamına gelmelidir. Ancak hava temizliği söz konusu olduğunda, araştırmacılar henüz bu hava ölçümlerinin insanlar için enfeksiyonları gerçekten azaltıp azaltmadığını bilmiyor.
En güvenilir ve en etkili seçenekleri belirlemek için, bu teknolojilerin toksik yan ürünleri değerlendirilmeli ve insanları içeren gerçek dünya ortamlarında test edilmelidir. Ayrıca, etkinlik ve potansiyel zararların nasıl ölçüldüğünü standardize etmek, evlerde, okullarda, sağlık tesislerinde ve diğer kapalı alanlarda hava kalitesini iyileştirme konusunda kanıta dayalı kararlar alınmasına yardımcı olacaktır.
Araştırma Özeti, ilginç akademik çalışmalara kısa bir bakış sunar. Amiran Baduashvili, Tıp Doçenti, Colorado Üniversitesi Anschutz Tıp Kampüsü ve Lisa Bero, Tıp ve Kamu Sağlığı Profesörü, Colorado Üniversitesi Anschutz Tıp Kampüsü. Bu makale The Conversation tarafından Creative Commons lisansı altında yeniden yayımlanmıştır. Orijinal makaleyi okuyun.
