Cüzzamın Kökenleri: Beklediğimizden Çok Daha İlginç!

Dünyanın en eski hastalıklarından biri, beklendiğinden daha karmaşık bir tarihe sahip. Bugün yayınlanan araştırma, Avrupa’dan önce Amerika’da insanların peşinde bir çeşit cüzzamın olduğunu ortaya koyuyor.

Çok uluslu bir bilim insanları ekibi tarafından yapılan çalışma, Perşembe günü Science dergisinde yayınlandı. Araştırmacılar, Avrupa kolonizasyonundan önce 1,000 yıl önce Kuzey ve Güney Amerika’da insanları enfekte eden, cüzzama neden olan bakteri türlerinden Mycobacterium lepromatosis‘in DNA kanıtını buldular. Bu bulgular, cüzzamın Yeni Dünya’ya Avrupa’dan geldiği yönündeki genel inanışı alt üst ediyor.

Cüzzamın insanlık üzerinde yarattığı yıkım o kadar ünlüdür ki, İncil’de sıkça atıfta bulunulmuştur (bazı atıflar belki başka hastalıklar hakkında olabilir, tabii). Bu bakteriler, cildimizde ve sinir hücrelerimizde kronik enfeksiyona neden olabilir, ancak lezyonlar ve yaralar gibi semptomların ortaya çıkması yıllar alabilir. Eğer antibiyotiklerle tedavi edilmezse, enfeksiyon bu hücrelere kalıcı hasar verebilir, ömür boyu sakatlıklara neden olabilir ve diğer ciddi komplikasyonlara yol açabilir.

Cüzzam, diğer adıyla Hansen hastalığı, öncelikle Mycobacterium leprae bakterisinden kaynaklanır. Ancak 2008’de bilim insanları, benzer bir türün yani M. lepromatosis‘in de bu hastalığa yol açabileceğini keşfetti. M. lepromatosis kaynaklı cüzzam, ilkine göre daha nadir görülüyor ve çoğunlukla Kuzey ve Güney Amerika’da tespit ediliyor. Hakkında çok az şey biliyoruz, çünkü her iki bakteri türü de laboratuvarda kolayca yetiştirilemiyor (virüslerde olduğu gibi, cüzzam bakterileri ancak hücrelerimizin içindeki yapıları ele geçirerek çoğalabilir).

Cüzzamın kökenlerini inceleyen ve insanların hastalıklarla nasıl geliştiğini araştıran çalışma yazarı Nicolas Rascovan ve ekibi, kendi keşifleri sayesinde bu bakterilere detaylıca bakma kararı almışlardır.

Rascovan, “İlgi alanımız, Kuzey Amerika’da eski bir bireyin kalıntılarında M. lepromatosis DNA’sını beklenmedik bir şekilde bulmamızla başladı,” dedi. “Bu durum, bu patojenin kıtada ne kadar süredir dolaştığını, Avrupa teması öncesi ne kadar yayıldığını ve bugün ne kadar çeşitlilik barındırabileceğini sorgulamamıza neden oldu.”

Ekibi, modern insanlardan (çoğunlukla son cüzzam hastaları) alınan yüzlerce örnek ile Avrupa’dan önce Amerika’da yaşayan insanlardan elde edilen antik DNA örneklerini analiz etti. Ekip, Kanada ve Arjantin’de yaşayan insanlardan alınan üç antik örneğin bakteri için pozitif sonuç verdiğini buldu.

Rascovan, “Cüzzam genellikle Amerika’ya Avrupalılar tarafından getirilen bir hastalık olarak kabul edilmiştir, bu M. leprae için geçerli. Ancak çalışmamız, ona neden olan iki türden en az birinin—M. lepromatosis—yüzyıllar önce zaten burada olduğunu ve muhtemelen binlerce yıldır kendi başına evrimleştiğini gösteriyor,” açıklamasını yaptı. “Bu keşif, hastalığın Amerika’daki tarihini anlama şeklimizi temelden değiştiriyor.”

Antibiyotikler ve gelişmiş hijyen sayesinde dünya genelinde cüzzam nadirdir (ABD’de her yıl sadece yaklaşık 200 vaka belgelendirilmiştir). Ancak bazı ülkelerde hala bir halk sağlığı sorunu olmaya devam ediyor, dünya genelinde yılda 200,000’in üzerinde vaka rapor edilmektedir. Ve araştırmacıların bulguları, cüzzamın geçmişi ve geleceği üzerinde karmaşık etkiler oluşturabilir.

Çalışmada, günümüzdeki çoğu M. lepromatosis vakası, yakın zamanda genişlemiş bir bakteri soy hatına, ya da klade, bağlanırken, ekip muhtemelen Amerika’da 9,000 yıldan daha uzun bir süre bağımsız olarak evrimleşmiş olan daha eski kladların varlığını da tespit etti. Bu, bu bakterilerin hala gizemli hayvan konaklarında saklandığını gösteriyor (ABD’de klasik cüzzam formu bazen armadillo ile temasa bağlı olabilir). Ve her ne kadar M.leprae  dünya çapında cüzzam vakalarının çoğunluğuna neden olmaya devam etse de, daha az bilinen kuzeni kesinlikle daha büyük bir tehdit oluşturma potansiyeline sahiptir.

Rascovan, “Çeşitliliği ve yayılımı göz önünde bulundurulduğunda, M. lepromatosis dinamikleri M. leprae‘den farklı olabilecek ortaya çıkan bir patojen olabilir,” dedi.

Bilimde sıkça görüldüğü gibi, bu çalışmanın sonuçları araştırmacılara cevaplaması gereken daha fazla soru bıraktı. Örneğin, bakterilerin potansiyel olarak bulunduğu hayvan rezervuarlarını ortaya çıkarmayı ve Amerika’dan diğer dünya bölgelerine nasıl yayıldığını izlemeyi umuyorlar. Şimdi, 19. yüzyılda İngiliz Adaları’na getirildiğine ve bugün hala kırmızı sincapları enfekte ettiğine inanıyorlar. Ancak vakaların belgelendiği Asya’ya nasıl ulaştığı hala belirsizliğini koruyor.

Rascovan, “Tüm bunlar, bunun sadece ihmal edilen bir hastalık olmadığını, aynı zamanda tarihini ve yayılımını yeni anlamaya başladığımız bir patojen olduğunu düşündürüyor,” dedi.