İlk Kez Belgelendi: Bu Ötegezegende Süpersonik Rüzgarlar Esiyor!

Güneş Sistemi’ndeki en uzak gezegen olan Neptün, saatte 0,5 kilometreyi (0,3 mil) aşan hızlarda esen rüzgarlarıyla bilinir. Ancak bu, Dünya’dan 500 ışık yılı uzaklıkta bulunan devasa ve kabarık bir gezegenin yanında oldukça hafif kalır.

WASP-127b adlı bu ötegezegendeki süpersonik rüzgarlar, saniyede 9 kilometre (5,5 mil) gibi akıl almaz hızlarda eser. Dünya’daki ses hızı yaklaşık saniyede 0,34 kilometre (0,21 mil) olduğundan, bu rüzgarlar dünyamıza göre süpersonik kabul edilir. Yeni keşfedilen bu devasa atmosferik jet akıntıları, bir gezegende şimdiye kadar ölçülen en hızlı hava akımları olarak kayda geçti ve diğer gezegenlerdeki aşırı hava olaylarına yenilikçi bir bakış açısı kazandırdı.

Avrupa Güney Gözlemevi’nin (ESO) Şili’deki Çok Büyük Teleskopunu (VLT) kullanarak bir astronom ekibi, WASP-127b’nin ekvatorunda gözlemlenen bu devasa rüzgarları ölçtü. Çalışmada yayınlanan bulgulara göre, saatte 33,000 kilometreye (20,500 mil) kadar çıkan jet rüzgarları, gezegenin dönme hızının neredeyse altı katı hızda hareket ediyor. Araştırma, Astronomy & Astrophysics dergisinde yayınlandı.

Ötegezegenin animasyonlu görseli, yoğun rüzgarların WASP-127b’nin ekvatorunu çetin bir biçimde dövdüğünü gözler önüne seriyor. Almanya’daki Göttingen Üniversitesi’nden Lisa Nortmann, “Gezegenin atmosferinin bir kısmı yüksek hızda bize doğru hareket ederken, başka bir kısım tıpkı aynı hızla bizden uzaklaşıyor” dedi. “Bu sinyal bize, gezegenin ekvatorunun etrafında son derece hızlı ve süpersonik bir jet rüzgarının olduğunu gösteriyor.”

Astronomlar 2016 yılında bu ötegezeni keşfetti; Jupiter’den biraz daha büyük ancak kütlesinin daha az kısmına sahip olan bu gaz devi, hayli şişkin bir yapıya sahip. WASP-127b, etrafında döndüğü, tipik olarak Güneş’ten daha az kütleli ve daha soğuk olan sarı cüce ya da G tipi yıldız etrafında dört günü biraz geçen bir sürede bir turunu tamamlar.

Keşfedildiğinden beri, bilim insanları gezegenin hava olaylarını incelemek için çalışıyor. Yeni araştırmayı yürüten ekip, gezegenin üst atmosferinden geçen yıldız ışığını ölçerek gezegenin bileşimini izlemek için VLT’yi kullandı. Bulgular, gezegenin atmosferinde su buharı ve karbon monoksit moleküllerinin varlığını ortaya çıkardı. Ancak bu malzemenin atmosferdeki hareket hızı, atmosferin bir tarafının bize doğru diğer tarafının bizden uzaklaştığını gösteren tuhaf bir “çift tepe” sinyali oluşturdu.

Yaptıkları ölçümler baz alındığında, araştırmacılar, gezegenin ekvatorunu güçlü rüzgarların hâkim olduğunu ve atmosferin bir bölümünün ters yönde hareket ettiğini belirtmişlerdir. “Bu, daha önce karşılaşmadığımız bir durum,” dedi Nortmann.

Araştırma, gezegenin kutuplarının diğer bölgelerine göre daha serin olduğunu ve sabah ve akşam saatlerindeki sıcaklıklarının biraz farklı olduğunu da ortaya koydu. “Bu, gezegenin Dünya ve kendi Sistemimizdeki diğer gezegenler gibi karmaşık hava örüntülerine sahip olduğunu gösteriyor,” diye ifade etti, çalışmanın ortak yazarı, Çin Bilim ve Teknoloji Üniversitesi’nden Fei Yan.

Bilim insanları, gezegenimizin oluşum hikayesini bir araya getirmek için diğer dünyaların atmosferlerini aşırı hassasiyetle inceleyerek başka yıldızların etrafındaki gezegenleri keşfetmeye devam ediyor. “Bu ötegezegenlerin dinamiklerini anlamak, ısı dağılımı ve kimyasal süreçler gibi mekanizmaları araştırmamıza yardımcı oluyor, gezegen oluşumunu daha iyi anlamamızı sağlıyor ve potansiyel olarak Güneş Sistemimizin kökenlerine ışık tutabilir,” açıklamasında bulundu çalışmanın bir diğer ortak yazarı, Ludwig Maximilian Münih Üniversitesi’nden David Cont.

5,000’den fazla ötegezegen keşfedilmiş olmasına rağmen, daha öğrenecek çok şeyimiz var.