Kedi Dışkısı Paraziti Sperm Başını Koparabiliyor: Kısırlık Sebebi mi?

Erkek fertilite oranları son yarım yüzyılda düşüş gösteriyor. 1992’deki bir analiz, sperm sayısı ve kalitesinde 1940’lardan beri sürekli bir azalma olduğunu bildirmişti. Daha yakın tarihli bir çalışma, erkek infertilite oranlarının 1990’dan 2019’a kadar neredeyse %80 arttığını buldu. Bu eğilimin ardındaki sebepler tam olarak anlaşılmış değil, ancak sıklıkla obezite, kötü beslenme ve çevresel toksinler gibi nedenler suçlanıyor.

Gonore veya klamidya gibi enfeksiyon hastalıkları erkeklerde doğurganlığı etkileyen genellikle göz ardı edilen faktörlerdir. Biriken kanıtlar, Toxoplasma gondii isminde yaygın bir tek hücreli parazitin de katkıda bulunabileceğini öne sürüyor: Nisan 2025 tarihli bir çalışma, “insan spermlerinin parazit ile doğrudan temas halinde başlarını kaybettiklerini” ilk kez gösterdi.

Ben bir mikrobiyologum ve laboratuvarım Toxoplasma çalışıyor. Bu yeni çalışma, bu parazitik enfeksiyonun önlenmesinin önemini vurgulayan son gelişmeleri destekliyor.

Toksoplazmoz Nasıl Bulaşır?

Enfekte kediler, çevreye, bahçeye veya kum kutusuna Toxoplasma yumurtaları salgılar ve bu yumurtalar insanlar veya diğer hayvanlar tarafından almak suretiyle enfeksiyon başlamaktadır. Su, kabuklu deniz ürünleri, yıkanmamış meyve ve sebzeler de bu bulaşıcı parazit yumurtalarını barındırabilir. Yumurta dışında, yeterli sıcaklıkta pişirilmemiş etlerde bulunan doku kistleri de toksoplazmozu yayabilir.

Çoğu parazit konakçısı, ilk enfeksiyon aşamasını az veya hiç semptomla kontrol edebilse de, Toxoplasma, beyinde, kalpte ve kas dokusunda uyuyan kistler olarak yaşam boyu vücutta kalır. Bu kistler tekrar aktif hale gelebilir ve kritik organ sistemlerine zarar veren şiddetli hastalıklara neden olabilir. Dünyadaki nüfusun %30 ila %50’si, parazitin yayılabileceği birçok yol nedeniyle kalıcı olarak Toxoplasma ile enfektedir.

Toxoplasma Erkek Üreme Organlarını Hedef Alabilir

Enfeksiyon durumunda, Toxoplasma neredeyse her organ ve iskelet kasına ulaşıyor. İnsan erkek üreme organlarını da hedef alabileceğine dair kanıtlar ilk olarak, biraz da AIDS pandemisinin zirve yaptığı 1980’lerde ortaya çıktı, bu dönemde bazı hastalar testislerinde parazit enfeksiyonu ile başvurmuştu.

İmmün sistemi baskılanmış hastalar testikular toksoplazmoz için en yüksek risk grubunda olsa da, sağlıklı bireylerde de görülebilir. Enfekte farelerde yapılan görüntüleme çalışmaları Toxoplasma parazitlerinin beyine ve göze ek olarak enfeksiyondan sadece birkaç gün sonra testislere hızla seyahat edebileceğini doğruladı.

2017’de meslektaşlarım ve ben Toxoplasma‘nın fare prostatında da kistler oluşturabileceğini keşfettik. Araştırmacılar bu parazitleri birçok hayvanın boşalımında da gözlemlemiştir, bu insan semenini de kapsıyor ve bu cinsel yolla bulaşma ihtimalini ortaya çıkarıyor.

Toxoplasma‘nın erkek üreme organlarında bulunabileceğini bilmek, enfekte erkeklerde doğurganlığı analiz etme konusundaki çalışmaları teşvik etti. 2021’de Prag’da yapılan küçük bir çalışmada, Toxoplasma ile enfekte 163 erkeğin %86’sından fazlasında semen anomalileri bulundu.

2002 yılında, Çin’de yapılan bir çalışmada, infertil çiftlerin, doğurgan çiftlere göre Toxoplasma enfeksiyonu geçirme olasılığının daha yüksek olduğunu bulundu; %34.83’e karşı %12.11. Yine Çin’de 2005 yılında yapılan bir çalışmada steril erkeklerin, doğurgan erkeklere göre Toxoplasma testi pozitif çıkma olasılığı daha yüksekti. Ancak, tüm çalışmalar toksoplazmoz ve sperm kalitesi arasında bir bağlantı kurulamayabilir.

Toxoplasma İnsan Spermine Doğrudan Zarar Verebilir

Hayvanlardaki toksoplazmoz, enfeksiyonun insanlarda nasıl seyrettiğine benzer, bu da araştırmacıların insanlar üzerinde incelemesi pek kolay olmayan soruları ele almasına olanak tanır. Toxoplasma ile enfekte fareler, sıçanlar ve koçlarda, testis fonksiyonları ve sperm üretimi keskin bir şekilde azalır. Enfekte farelerin, önemli ölçüde daha düşük sperm sayısı ve daha yüksek oranda anormal şekilli sperm vardır.

Nisan 2025 tarihli çalışmada, Almanya, Uruguay ve Şili’den araştırmacılar, Toxoplasma‘nın, enfeksiyonun ardından iki gün içinde farelerde sperm olgunlaşması ve depolanmasının gerçekleştiği testis ve epididimise ulaştığını gözlemlediler. Bu bulgu, takımın parazit doğrudan insan spermine temas ettiğinde ne olduğunu test etmesine yol açtı.

Parazit ile yalnızca beş dakika temas sonrası, sperm hücrelerinin %22.4’ü başlarını kaybetti. Parazitler ile karşılaşma süresi arttıkça başsız sperm sayısı da arttı. Başlarını koruyabilen sperm hücreleri genellikle bükülmüş ve şekilsiz hale geldi. Bazı sperm hücrelerinin başlarında delikler oluştu, bu da parazitlerin organlarda istila ettiği diğer hücre çeşitlerinde olduğu gibi onlara da zarar vermeye çalıştığını düşündürüyor. Doğrudan temasa ek olarak, Toxoplasma, enfeksiyonun kronik enflamasyon teşvik etmesi nedeniyle de zararlı olabilir. Erkek üreme sistemindeki enflamatuar durumlar, sperm üretimi ve fonksiyonu için zararlıdır.

Araştırmacılar, Toxoplasma‘nın sperm üzerindeki zararlarının, son on yıllarda erkek doğurganlığında yaşanan büyük küresel düşüşlere katkıda bulunabileceğini speküle etmekteler.

Toksoplazmozu Önleme Yolları

Hayvanlarda erkek üreme organlarına Toxoplasma‘nın bulaşabileceğine dair kanıtlar etkileyicidir, ancak bunun insanlar üzerinde sağlık sorunları yaratıp yaratmadığı belirsizdir. Testiküler toksoplazmoz, parazitlerin insan testislerine sızabileceğini gösteriyor, ancak semptomatik hastalık çok nadir.

Ek olarak, bazı raporlar yüksek gelirli ülkelerde toksoplazmoz oranlarının son birkaç on yılda artmadığını öne sürüyor, bu da erkek infertilitesinin yükseldiği bir dönemde. Bu nedenle sadece puzzle’ın bir parçası olabilir.

Bu parazitin doğurganlık üzerindeki potansiyel etkisinden bağımsız olarak, Toxoplasma‘dan kaçınmak akıllıca olacaktır. Enfeksiyon hamilelik sırasında ilk kez edinildiğinde düşük veya doğum kusurlarına neden olabilir ve bağışıklığın baskılandığı kişiler için hayatı tehdit eden bir durum olabilir.

Kedinizin bakımına dikkat etmek, kum kutusunu doğru şekilde temizlemek ve ardından ellerinizi iyice yıkamak Toxoplasma‘ya maruz kalmanızı azaltabilir. Ayrıca meyve ve sebzeleri yıkayarak, eti doğru sıcaklıklarda pişirerek ve çiğ kabuklu deniz ürünleri, çiğ su ve çiğ sütten kaçınarak kendinizi bu parazitten koruyabilirsiniz.

Bu makale, gıda kaynaklı toksoplazmoz kaynaklı ölümlerin yaygınlığı hakkında yanlış bir ifadeyi çıkarmak için güncellendi.

Bill Sullivan, Mikrobiyoloji ve İmmünoloji Profesörü, Indiana Üniversitesi. Bu makale, Creative Commons lisansı altında The Conversation sitesinden tekrar yayınlanmıştır. Orijinal makaleyi buradan okuyabilirsiniz.

// Kodun sonu. Üstte herhangi bir kod görmüyorsanız, lütfen tekrar yayınla butonuna tıkladıktan sonra Gelişmiş sekmesinden yeni kod alın. Sayfa sayacı herhangi bir kişisel veri toplamaz. Daha fazla bilgi: https://theconversation.com/republishing-guidelines