Turuncu Kedilerin Sırrı Nihayet Çözüldü!
Bilim insanları sonunda çağımızın en büyük kedi gizemini çözdü: Bazı kediler neden turuncu renkte?
İki ayrı araştırma ekibi, bu cevabı Perşembe günü Current Biology dergisinde yayınladıkları ikiçalışmayla detaylandırdılar. Kedilerde turunculukla sonuçlanan ve diğer benzer renklerdeki hayvanlarda görülmeyen kesin genetik mutasyonu belirlediler.
Turuncu tüylü kediler genellikle zencefil olarak adlandırılır. Yeni çalışmalardan birinin baş yazarı Chris Kaelin’e göre, insanların kırmızı saç mekaniğiyle aynı temel mekanizma, turuncu kediler için de geçerli: Pigment hücreleri eumelanin pigmenti (kahverengi/siyah) yerine pheomelanin pigmenti (kırmızı/turuncu) üretmeye başlar. Ancak bilim insanları, kedilerdeki turunculuğun genetik sebebinin, insanlarla ve diğer memelilerle çok farklı olduğunu uzun zamandır biliyorlardı.
“Turuncu kediler üzerinde çalışmamızı motive eden şey, bu özelliğin seks-bağlantılı olmasıydı (mutasyon ve etkilenen gen X kromozomunda yer alır) ve diğer türlerde seks-bağlantılı pigmentasyon özelliklerinin gözlemlenmemesiydi,” dedi Kaelin, Stanford Üniversitesi’nde genetikçi, Gizmodo’ya gönderdiği bir e-postada. “Bu nedenle, turuncu kedilerin yeni ve potansiyel olarak içgörülü bir şeyler öğrenmemiz için fırsat sunduğunu fark ettik.”
Bu mutasyonun konumu, neden zencefil kedilerin çoğunlukla erkek olduğunu da açıklıyor (erkekler sadece bir X kromozomuna sahiptir). Geçmişteki çalışmalar, X kromozomundaki mutasyonun olası konumunu daraltmıştı, fakat çeşitli kedilerden alınan kapsamlı genomik veriler sayesinde, Kaelin’in ekibi ve Japonya’dan bağımsız bir araştırma ekibi, bir kedinin turunculuğunun genetik temelini oluşturan özel genetik tuhaflığı izole edebildi.
“Genetik yaklaşımlar kullanarak, turuncu rengi oluşturan bir mutasyonu, X kromozomunda küçük bir dizilim silinmesini belirledik. Tüm turuncu kediler bu silinmeye sahiptir, ancak turuncu olmayan kedilerde bu yoktur,” diye açıkladı Kaelin. “Mutasyon bir gen içinde (proteinler için kodlayan genomun kısmı) yer almıyor. Bunun yerine, kodlama yapmayan bir bölgede—protein için kodlamayan genomun geri kalan %98’i içinde mevcut.”
Kaelin’e göre, mutasyon pigment hücrelerinde normalde olmaması gereken bir şekilde Arhgap36 adındaki bir geni aktive ediyor. Aktivasyon ardından eumelanin pigmentinin üretimini engelliyor ve bunun yerine standart olarak pheomelanin üretiliyor. Diğer hayvanlarda turunculuğu tetikleyen genetik varyantların da bu yolla etkileşimde olduğunu belirten Kaelin, zencefil kedinin mutasyonunun bu süreçteki daha ileri bir adımı bozduğu için garip olduğunu kaydediyor. Bu, Arhgap36’nın pigmentasyonla ilişkilendirilmesinin ilk örneği olarak dikkat çekiyor.
“Bu tür mutasyonlar çok sıra dışı,” diye belirtiyor Kaelin.
Takımın keşfi, turuncu kedilerin özelliklerini tümüyle açıklamıyor. Bu kediler genellikle çılgın ya da haylaz olarak tasvir ediliyor, hatta tüm dünyadaki turuncu kedilerin arasında paylaşılması gereken bir tek beyin hücresine sahip oldukları söyleniyor. Fakat araştırmacılar, mutasyonun başka değişimlere, davranış ya da mizaçla ilgili olanlar da dahil olmak üzere, neden olduğuna dair herhangi bir kanıt bulamadılar.
“Çalışmamızın ana bulgularından biri, etkilenen gende post hücre aktivitesinde bir değişiklik gözlemlememiz, ama ilginç bir şekilde bu etkinin başka hücrelerde ya da normalde genin ifade edildiği beyin bölgelerinde görülmemesi,” dedi Kaelin. “Bu, mutasyonun geniş etkilerinin olmadığını gösteriyor.”
Tek beyin hücresi teorisi daha fazla bilimsel araştırmayı beklemek zorunda kalacak, fakat araştırmacılar çalışmalarının daha fazla içgörüye yol açabileceğine inanıyorlar. Bu silinmenin Arhgap36’yı bu kadar kesin bir şekilde nasıl aktive edebildiğini çözmek, keşfedilmeyi bekleyen bir sürü ilginç bulguyu da açığa çıkarabilir.
“Silinmenin, gen aktivitesi üzerinde bu kadar belirgin bir etkiye nasıl sahip olduğunu anlamak istiyoruz ve bu sorunun cevabının, memeli genlerinin belirli hücre tiplerinde nasıl açılıp kapandığına dair geniş etkileri olacağına inanıyoruz,” dedi Kaelin.
Yani hayatınızda bir turuncu kedi varsa, bilim dünyasına katkılarından ötürü ona bugün biraz ekstra mamasını vererek teşekkür edin.
