Vesuvius’un Lavında Saklı Herculaneum Parşömenleri Yapay Zeka ile Gün Yüzüne Çıkıyor!

Oxford Üniversitesi Bodleian Kütüphaneleri ve Vesuvius Challenge araştırmacıları, 79 yılında Vezüv Yanardağı’nın patlaması sonucu karbonize olan bir başka parşömeni daha çözmeyi başardı.

PHerc. 172 olarak adlandırılan bu parşömen, 1750’de kaybolan Roma kenti Herculaneum’da bulunan yaklaşık 2.000 karbonize parşömen ve yanmış papirüs parçasından biri ve şu anda Bodleian Kütüphaneleri’nde bulunan üç parşömenden biridir. Napoli ve Sicilya Kralı Ferdinand IV, bu parşömeni 19. yüzyılın başlarında Oxford’a hediye etmiştir.

Vesuvius Challenge kapsamında tercüme edilen diğer belgeler gibi, bu parşömen de yapay zeka algoritmaları yardımıyla metinlerinin şimdi anlaşılan kelimelerini ortaya çıkardı; böylece parşömenler tehlikeli ve zahmetli bir şekilde açılmadan okunabilir hale geldi.

Vezüv patladığında, Pompei ve Herculaneum kıyı kasabalarını kül ve volkanik enkaz altında gömdü. Patlama, yerel halk için tamamen sürpriz oldu ve kaçamayanlar korkunç sonlarla karşılaştı. Bölgeler 1.700 yıl sonra yeniden keşfedildiğinde arkeolojik bir merkez haline geldi.

Julius Caesar’ın kayınpederinin villasındaki papirüsler, patlamanın piroklastik akışı tarafından karbonize oldu. Ancak, sıkıca sarılmış belgelerin üzerindeki mürekkep kalıntısı yanmış durumda bile papirüsten kimyasal olarak farklı kaldı ve karakterler artık ileri teknoloji yazılımlarla belgelerden çıkarılabiliyor.

Kentucky Üniversitesi uzmanları, kırılgan belgelerin 3D modellerini oluşturmak ve ardından dijital olarak açmak için X-ray tomografisi ve bilgisayarlı görme kullanılarak bu dijital açma tekniğini öncülük etti. Yapay sinir ağı, papirüs üzerinde mürekkep varlığını gösteren tarama verilerindeki desenleri tanımlamak için kullanılır.

Yakın zamanda, Elon Musk’ın ekibiyle hassas federal veri çalışan 23 yaşındaki Luke Farritor, açılmamış karbonize bir parşömen içindeki ilk kelimeyi bulup tercüme ettikten sonra meydan okuma büyük ilgi gördü (Musk Vakfı, Vesuvius Challenge’ın bir destekçisidir ve projeye 2 milyon dolardan fazla bağışta bulunmuştur). Farritor, Ekim 2023’teki bireysel çabalarıyla 40.000 $ kazandı ve 2023 büyük ödülü olan 700.000 $’ı kazanan üç kişilik bir ekibin parçasıydı.

Birleşik Krallık’ın Diamond Light Source, Temmuz 2024’te parşömene scan uyguladı ve geçen altı ay içinde içeriği dijital olarak bir araya getirildi. Şimdiye kadar, ekibin her metin sütununun son 26 satırına kadar saptadıkları bir kelime, ilk sütunlarda iki kez görünen Antik Yunanca “διατροπή” veya “tiksinme” idi.

“Bu, tarihte inanılmaz bir an, çünkü kütüphaneciler, bilgisayar bilimciler ve klasik dönem bilim insanları, görülmemiş olanı görmek için iş birliği yapıyorlar,” dedi Richard Ovenden, Bodleian açıklamasında. “Görüntüleme ve yapay zekadaki şaşırtıcı ilerlemeler, neredeyse 2.000 yıldır okunmayan parşömenlerin içine bakmamızı sağlıyor. Bu proje, ortak geçmişimizi anlamak adına kütüphaneler, beşeri bilimler ve bilgisayar biliminin birbirinin uzmanlıklarını tamamladığı mükemmel bir örnek.”

Papirüsün iç kısmındaki içerik henüz çözülememiş durumda ve araştırma ekibi belgenin o kısmında eserin başlığının yer alabileceği umudunu koruyor.