Yeni Teori: Ateşin Erken Kullanımı Yemek Pişirmek İçin Değildi!
Yüz binlerce yıl—belki de bir milyondan fazla—yıl önce, insanlar ateş yakmayı keşfettiler. Bu, tarih öncesi insan gelişiminde en önemli gelişmelerden biri olacaktı, ancak bu hayati keşfin kökeni bilim insanları arasında hâlâ tartışılan bir konu.
Geçen ay Frontiers adlı dergide yayımlanan bir araştırmada, Tel Aviv Üniversitesi’nden araştırmacılar, insanların ateş yakmaya ve kontrol etmeye başlamasının sebebi olarak yeni bir teori önerdiler: yiyeceklerini hayvanlardan korumak ve özellikle etlerini kurutarak ve tütsüleyerek tarih öncesi raf ömrünü uzatmak. Başka bir deyişle, tarih öncesi pastırma. Bilim insanları, bunu öneren ilk kişiler olduklarını ve daha genel bir teori doğrultusunda ilerlediklerini, yani insanların büyük hayvanları yemelerinin ve megafauna yok olduğunda daha küçük hayvanlara geçişlerinin önemli tarih öncesi gelişmeleri tetiklediğini savunuyorlar.
“Ateş kullanmanın kökenleri, dünya genelindeki tarih öncesi araştırmacılar arasında ‘yanan’ bir konu. Genellikle, 400.000 yıl önce ateş kullanımının, et kızartmak, aydınlatmak ve belki de ısınmak için ev içindeki bağlamlarda yaygın olduğu kabul ediliyor,” diyor ortak yazar Ran Barkai bir açıklamada. “Ancak, ondan önceki milyon yıl hakkında birçok tartışma var ve erken insanların neden ateş kullanmaya başladığını açıklamak için çeşitli hipotezler öne sürüldü. Bu çalışmada, konuya yeni bir perspektiften yaklaşmak istedik.”
Yaklaşık 400.000 yıl öncesine kadar, Homo erectus gibi erken insanlar ateşi sadece ara sıra, “belirli yerlerde ve özel amaçlar” için kullanıyordu, diye belirtiyor başka bir ortak yazar Miki Ben-Dor. Ateş yakmak ve sürdürmek, “ikna edici, enerji açısından verimli bir motivasyon” gerektiren zahmetli bir süreçti.
Bu motivasyonu araştırmak için Barkai ve Ben-Dor, 1,8 milyon ile 800.000 yıl öncesi arasındaki ateş kullanımına dair kanıtların bulunduğu bilinen tüm tarih öncesi siteleri incelediler, toplamda dokuz yer bulunuyordu. Analizleri, bu dokuz sitede fillerin, hipopotamların ve gergedanların da dahil olduğu bol miktarda büyük hayvan kalıntısı olduğunu ortaya çıkardı.
Buzul Çağı Avcı-Toplayıcılarının Alev Ustalarına Dönüşünü Anlatıyor
“Önceki çalışmalardan, bu hayvanların erken insan diyetlerinde son derece önemli olduklarını ve gerekli kalorilerin çoğunu sağladığını biliyoruz. Mesela tek bir filin eti ve yağı milyonlarca kalori içerir, bu da 20-30 kişilik bir grubu bir ay veya daha fazla besleyebilir,” diyor Ben-Dor. Başarıyla avlanan bir fil veya hipopotam “pek çok yırtıcı hayvan ve bakteri için cazip olan bir tür et ve yağ ‘bankası’ydı ve günler boyunca korunup saklanmalıydı.”
Araştırmacıların dokuz tarih öncesi siteye dair analizi, büyük oyunların korunmasının “enerjik avantajı” ve modern avcı-toplayıcı toplumların gözlemleriyle birleşerek, ateşi kullanarak hem et “bankalarını” diğer hayvanlardan koruma hem de uzun vadeli koruma için tütsüleme ve kurutma amacıyla kullanıldığı fikrine vardılar. İnsanlar bu amaçlar için ateşi benimsedikten sonra, “sıfır marjinal enerjik maliyetle” pişirme için de kullanmış olabilirler, diye ekliyor Barkai. Başka bir deyişle, ateş başlangıçta etleri tütsülemek ve kurutmak için kullanılmaya başlandı ve ancak daha sonra pişirme amaçlı yeniden değerlendirildi.
Araştırmacılar, bu yaklaşımlarının onların geliştirmekte olduğu daha büyük bir teoriyi desteklediğini söylüyorlar—bu da büyük tarih öncesi değişikliklerin diyet değişimlerine cevap olarak gerçekleştiğini öne sürüyor. Başlangıçta, bu büyük hayvanları avlamak anlamına geliyordu, ancak bu türlerin azalmasıyla, insanlar besin için daha küçük hayvanlara daha fazla bağımlı olmaya başladılar.
Eski insanların, ikonlaşmış Buz Adam Ötzi ve güneybatı Florida’daki eski Yerliler de dahil olmak üzere binlerce yıl önce etleri kurutup tütsülediğini zaten biliyorduk, ancak araştırmacıların yeni teorisi bu yaklaşımı yüz binlerce yıl geriye götürüyor ve bilim dünyasında bilinen en önemli tarih öncesi insan gelişmelerinden birine bağlam kazandırıyor.
