Yıldırım Çarpan Ağaç Mutlu!
Eğer yıldırım fırtınası sırasında dışarıdaysanız, en yaygın tavsiye ağaçlardan uzak durmaktır, çünkü yıldırımı çekebilirler. Yıldırım çarpması sizin için oldukça kötü bir haber olurdu, ancak yeni yapılan bir araştırma bazı ağaçların elektrokusyondan beklenmedik faydalar sağladığını öne sürüyor.
Bir grup araştırmacı, Kolombiya, Kosta Rika, Nikaragua ve Panama’ya özgü, büyük bir taç yapısına sahip ve yüksek bir tropikal ağaç olan Dipteryx oleifera‘nın yıldırım çarpmasına yalnızca dayanıklı olmadığını, aynı zamanda bundan fayda sağladığını ve belki de yıldırımı çekmek için evrim geçirdiğini ortaya çıkardı. Çalışmaları Çarşamba günü New Phytologist dergisinde yayımlandı.
Cary Ecosystem Studies Enstitüsü’nde orman ekoloğu olan Evan Gora liderliğindeki ekip, 2015 yılında Panama’da keşfettikleri bir ağaç örneği sonrası D. oleifera’nın yıldırıma olan ilişkisini araştırmaya karar verdiler. Bu ağaç, yıldırım çarpmasından çok az zarar görerek kurtulmayı başarmış, hatta dallarına dolanmış parazit bir sarmaşığı ve çevresindeki düzine ağaçları da öldürmüştü.
“Yıldırım çarpan ağaçların sapasağlam kaldığını görmek akıl almaz bir şeydi,” diyor Gora, Cary Ecosystem Studies Enstitüsü’nün açıklamasında. Yedi yıl sonra, araştırmacılar bazı ağaçların yıldırım çarpmalarına diğerlerinden daha dirençli olduğunu keşfetti. Şimdi ekip, bazı türlerin yıldırım çarpmasının onlar için faydalı olduğunu kanıtlayan ilk grup olduğunu iddia ediyor.
Gora ve ekip arkadaşları, Barro Colorado Nature Monument’teki 93 ağacın her biri yıldırım çarptıktan sonra iki ila altı yıl süresince, ölüm oranlarını, gövde ve taç durumlarını, sarmaşık ya da liana varlığını ve komşu ağaçların hayatta kalma oranını izledi.
93 ağacın dokuzu D. oleifera idi ve hepsi yıldırım çarpmasına çok az hasarla dayandı. Elektrik çarpması, parazit sarmaşıkların %78’ini azalttı ve komşu ağaçlarından ortalama 9.2’sini öldürdü. Diğer ağaç türleri ise büyük ölçüde daha kötü durumdaydı — 5.7 daha fazla yaprak kaybedip, %64’ü iki yıl içinde öldü.
Gora’nın sözleriyle, “Bir Dipteryx oleifera ağacı için çarpılmak, çarpılmamaktan daha iyi.”
Dahası, ekip gözlemlerinin tüm D. oleifera ağaçları arasında genel olarak tutarlı olduğunu gördü. Tür olarak daha az sarmaşık istilasına uğrar gibi görünüyorlar ve son kırk yılda komşu ağaçlarının diğer orman ağaçlarına göre %48 daha fazla öldüğü gözlemlendi. Araştırmacılar, drone teknolojisi sayesinde, D. oleifera ağaçlarının genelde çevresindeki ağaçlardan yaklaşık 13 fit (dört metre) daha yüksek olduğunu, muhtemelen uzun komşuların yıldırım tarafından devre dışı bırakıldığını belirtti.
Sarmaşık istilasının ve uzun komşuların azalması, D. oleifera ağaçlarına daha fazla ışık ve besine ulaşma şansı verir ve bu da diğer ağaç türlerine karşı rekabet avantajı sağlar. Araştırmacılar, D. oleifera‘nın yıldırıma dayanıklılığının, onları bebek üretmede 14 kat daha olası hale getirdiğini hesapladı. İyi haber, çünkü çalışmaya göre, ortalama bir ağaca göre %68 daha fazla yıldırım çarpma olasılığına sahip olabilirler. Araştırmacılar tarafından gözlenen dokuz D. oleifera ağacından biri, yarım on yılda iki kez yıldırım çarpmıştı.
Tüm bu faydalarla, ağaçlar bunu bilerek yapıyor olabilir diye düşünmeden edemiyorsunuz. Aslında, Gora ve meslektaşları, D. oleifera‘nın yıldırımı bir yıldırım çubuğu gibi çekmek için evrim geçirmiş olabileceğini öne sürüyor.
Genel olarak, çalışma yıldırım toleransının biyolojik çeşitliliğe etkisine ışık tutuyor. İklim değişikliği bağlamında, bazı bölgelerde daha fazla yıldırım fırtınası getirebilir, yani bu özellikle önemli bir bilgi. Araştırmacılar, ağacın yıldırıma direnme mekanizmalarını daha iyi anlamayı umut ediyor.
Özetle söylemek gerekirse: Bir yıldırım fırtınası sırasında ağaçların altına gitmeyin — özellikle bir D. oleifera‘nın!
