Geleceğimiz Ona Emanet: Yapay Zeka Uzayda Hangi Alanlarda Kullanılıyor?

Yapay zekâ, birçok kişi için film senaryolarındaki gibi dünyayı ele geçirme çabasında olan robotlar veya insan gibi konuşan uzay gemisi bilgisayarlarını çağrıştırabilir. Ancak gerçekle filmler arasında büyük bir fark var ve gerçeklik çok daha heyecan verici.

Günümüzde yapay zekâ, insanlığın en büyük maceralarından biri olan uzay araştırmalarında kritik bir rol üstleniyor. Artık sadece bir bilim kurgu öğesi değil; Mars’a iniş gerçekleştiren bir kaşifin aklı, gezegenleri analiz eden bir gözlemcinin gözü ve astronotların en güvenilir yardımcılarından biri haline geldi.

Gezegen keşfi ve otonom sürüş

Mars’a gönderdiğimiz Perseverance ya da Curiosity gibi gezgin robotları ele alalım. Bu araçlar, Dünya’dan kontrol edilmez; zira Mars’a olan sinyal iletimi ortalama 20 dakika sürüyor. Dolayısıyla, “dur” komutunu göndermek tam zamanında varmayabilir ve araç bir uçurumdan yuvarlanabilir.

İşte yapay zekâ burada devreye giriyor. Uzay araçları üzerindeki kameralarla çevrelerini üç boyutlu olarak haritalıyor. Yapay zekâ, bu verileri analiz ederek güvenli bir rota belirliyor ve tehlikeli kayalardan ya da yumuşak zeminlerden kaçınıyor. Özetle, kendi yolunu kendisi buluyor.

Ayrıca yapay zekâ, “bilimsel açıdan ilginç” görünen kaya oluşumları veya mineral yataklarını tespit edebiliyor. Normalde gözden kaçabilecek potansiyel fosil kalıntılarını ya da su izlerini fark ederek, adeta “Burası incelemeye değer!” diyerek bilim insanlarını uyarabiliyor.

Devasa veri analizi

Yapay zekâ algoritmaları, devasa veri setlerini saniyeler içinde analiz ederek anormallikleri ve kalıpları tespit ediyor. Örneğin, bir yıldızın önünden geçen bir gezegenin neden olduğu küçük parlaklık düşüşlerini fark edip, yeni bir ötegezegen keşfine yardımcı olabiliyor.

Uzay araçlarının sağlık kontrolü

Bir uzay aracı arızalandığında, tamir çağırma seçeneğiniz yoktur. Bu nedenle, arızaların önceden öngörülmesi son derece önemlidir. Yapay zekâ, uzay araçları ve uydulardan gelen binlerce veriyi sürekli olarak izler.

Bu süreçte, motor sıcaklığındaki küçük bir artışı, bir paneldeki beklenmedik bir titreşimi veya güç tüketimindeki bir anormalliği tespit ederek, olası bir arızayı günler veya haftalar öncesinden tahmin edebiliyor. Böylece mühendisler, sorun büyümeden müdahale etme fırsatı buluyor ve aracın görev planını yeniden gözden geçirebiliyor.

Astronotlara akıllı asistanlık

Uluslararası Uzay İstasyonu’ndaki astronotlar yoğun bir programa sahip. Yapay zekâ destekli asistanlar, bu yoğun tempoda onlara çeşitli görevlerde yardımcı oluyor.

Örneğin, bir astronot karmaşık bir deney yaparken, yapay zekâ ona adım adım talimatlar veriyor ve gemideki bir sistemle ilgili her türlü sorusuna anında yanıt sunabiliyor.

Uzay çöpleri

Yörüngemizde dolaşan milyonlarca uydu parçası ve enkaz, aktif uydular ile gelecekteki uzay görevleri için ciddi bir tehdit oluşturuyor.

Yapay zekâ, bu çöplerin yörüngelerini yüksek hassasiyetle takip ederek, olası çarpışmaları önceden bildiriyor. Gelecekte, bu çöpleri temizlemek için kullanılacak otonom “çöpçü” uyduları da yine yapay zekâ tarafından yönetilecek.

Yapay zekâ uzayda tamamen kendi başına mı karar veriyor?

Çoğu durumda hayır. Yapay zekâ, insanlar tarafından belirlenen hedefler ve sınıflandırmalar çerçevesinde otonom kararlar alıyor. Kritik görevlerde son onay her zaman yerdedir; ancak anlık müdahale gerektiren durumlarda (örneğin, bir engelden kaçınma) tamamen bağımsız hareket edebilir.

NASA, yapay zekâyı en çok hangi alanda kullanıyor?

NASA, yapay zekâyı en yoğun bir şekilde gezegen kaşiflerinin otonom navigasyonu ve uzay teleskoplarından elde edilen devasa bilimsel verilerin analizi gibi alanlarda kullanmaktadır.

Yapay zekâ sayesinde yeni gezegenler bulundu mu?

Evet. Özellikle Kepler ve TESS gibi teleskoplarının verilerini inceleyen makine öğrenimi algoritmaları, insan gözünün kaçırdığı birçok potansiyel ötegezegenin keşfine yardımcı olmuştur.

Yapay zekânın gelecekte uzay araştırmalarındaki rolü ne olacak?

Gelecekte yapay zekânın rolü daha da artacak. Tamamen otonom bilim laboratuvarları, yıldız sistemleri arası yolculuklarda rota planlaması ve diğer gezegenlerde üs kuracak robot kolonilerinin yönetimi gibi alanlarda kilit bir rol üstlenmesi bekleniyor.