Dikkat Çekici DSÖ Raporu: Kızamık Vakaları Dünya Genelinde Hızla Artıyor

Kızamık, sadece Amerika’da değil, dünyada da geri dönüş yapıyor. Bu hafta yayınlanan bir rapora göre Dünya Sağlık Örgütü Avrupa ve Orta Asya’da da yeniden kızamık vakalarının arttığını ve son yılların en yüksek seviyelerine ulaştığını açıkladı.

Dünya Sağlık Örgütü, UNICEF ile birlikte yürüttüğü incelemenin sonuçlarını Perşembe günü yayımladı. Rapora göre, 2024 yılında Avrupa bölgesinde 120.000’den fazla kızamık vakası belgelenmiş. Bu bölge Avrupa ve Asya’da 53 ülkeyi kapsıyor ve bu sayı, 1997’den bu yana bölgede görülen en yüksek toplam vaka sayısı olmuş. Ayrıca 2023’e göre iki kat artış göstermiş.

Kızamık son derece bulaşıcı bir viral hastalık. Ancak 1970’lerden beri mevcut olan ve oldukça etkili bir aşısı var (kızamık, kabakulak ve kızamıkçık kombinasyonu olan KKK aşısı). Başarılı aşılama programları, birçok yerde olduğu gibi ABD ve Avrupa’da da kızamığın neredeyse yok edilmesine olanak sağlamıştı.

ABD’de kızamığın yerel yayılımı 2000 yılında resmi olarak sıfırlanmıştı, Avrupa bölgesinde ise 2016 yılında rapor edilen en düşük vaka sayısına (4,440 vaka) ulaşılmıştı. Ancak aşı oranlarının düşük olduğu bölgelerde kızamık varlığını sürdürüyor ve toplum bağışıklığının zayıfladığı yerlerde hızla yayılabiliyor (hastalığın yayılmasını önlemek için toplumun %95’inin aşılanması gerekiyor, bu kavram sürü bağışıklığı olarak bilinir).

2016’da ulaşılmış düşük vaka sayısından sonra, Avrupa’nın bazı yerlerinde kızamık geri döndü. 2018’de Birleşik Krallık, kontrol altına alınamayan salgınlar nedeniyle kızamık elimine statüsünü kaybetti (bu statü 2021’de geri kazanılmıştı).

Covid-19 pandeminin ilk yılları durumu daha da karmaşık hale getirdi. Covid-19’u kontrol altına almaya yönelik sosyal mesafe kuralları, kızamık gibi diğer bulaşıcı hastalık vakalarını da azalttı, ancak bu süreç aynı zamanda mevcut aşılama programlarının ciddi şekilde bozulmasına neden oldu. Bu aksamalar ve insanların sosyal yaşamına büyük ölçüde geri dönmesiyle birlikte, kızamık Avrupa’da ve dünyanın diğer bölgelerinde yeniden yayılma fırsatı buldu.

2023 yılında, Avrupa bölgesinde 60.000’in üzerinde kızamık vakası bildirildi. Bu rakam o dönemde WHO yetkilileri tarafından “alarm veren” bir sayı olarak değerlendirildi. Geçen yıl bölgedeki vaka sayısı 127,352’ye çıktı, ki bu 2023’ten bile iki kat fazla bir sayı. Bu vakaların %40’ından fazlası, ciddi hastalıklara karşı en savunmasız popülasyon olan beş yaş altındaki çocukları etkiledi. Bildirilen vakaların yaklaşık yarısı hastaneye yatışla sonuçlandı ve 2024’te bölgeden en az 38 kızamıkla ilişkili ölüm rapor edildi.

Bu vakalar, geçen yıl dünya genelinde bildirilen tüm kızamık vakalarının yaklaşık üçte birini temsil ediyor, ancak gerçek rakamın daha yüksek olması muhtemel. WHO önceki tahminlerinde 2023’te 10 milyon kişinin kızamığa yakalandığını ve yaklaşık 100.000 kişinin bunun sonucunda hayatını kaybettiğini belirtmişti. Kızamık genellikle kendine özgü bir döküntü ve grip benzeri hastalığa yol açsa da, bazen yaşamı tehdit eden komplikasyonlara (örneğin ensefalit) veya sakat bırakıcı durumlara (örneğin körlük) yol açabilir.

“Kızamık geri döndü ve bu bir uyan çağrısı,” dedi Avrupa Bölgesi WHO Direktörü Hans Henri P. Kluge bir açıklamada.

Kızamık, son zamanlarda ABD’de de yeniden kendini gösterdi, geçen yıldan beri normalden daha yüksek vaka sayıları bildirilmekte. Şu anda virüs, Teksas, New Mexico ve Oklahoma’nın bazı bölgelerinde hızla yayılıyor. Bu eyaletlerde toplam 200’den fazla vaka ve iki ölüm rapor edilmiş, ancak gerçek rakamın daha yüksek olması muhtemel. Meksika da kırsal Mennonite toplulukları arasında düşük aşı oranlarına sahip bu salgına bağlı vakaları raporladı. Ayrıca bu yıl ABD’deki 10’dan fazla eyalet, seyahatle ilişkili kızamık vakaları bildirdi.

ABD’de kızamığın ülke çapında bir sorun olma riski düşük, çünkü genel olarak yüksek bir aşılanma oranı var. Ancak, kızamığın, bulaşması halinde daha büyük çaplı salgınlara yol açabilecek kadar savunmasız cepheler var. Bu nedenle, hem ABD’de hem de dünyanın diğer yerlerinde bu eski hastalığın yayılmasının önlenmesinin anahtarı, insanların aşı olmalarını sağlamak ve aşıya istekli olmalarıdır.

“Yüksek aşılama oranları olmadan, sağlık güvenliği sağlanamaz. Avrupa ve Orta Asya için yeni bölgesel sağlık stratejimizi şekillendirirken, zemini kaybetmeyi göze alamayız. Her ülke, yetersiz aşılanmış topluluklara ulaşma çabalarını artırmalıdır” diye ekledi Kluge. “Kızamık virüsü asla dinlenmez – ve biz de dinlenemeyiz.”