Genetiği Değiştirilmiş Fareler Kendi ‘Ozempic’lerini Üretiyor

Ozempic ve Wegovy’nin diyabet ve kilo kaybı ilaçları olarak popülerliği hızla artıyor. Ancak, insanlar bu ilaçların haftalık enjeksiyon ihtiyacından kaçınmak için ne kadar ileri gidebilir? Bugün yayımlanan bir çalışmaya göre, fareler üzerinde genetik değişiklikler yaparak onların kendi Ozempic benzeri ilaçlarını üretmelerini sağlamak mümkün.

Japonya’daki araştırmacılar tarafından yürütülen çalışmada, farelerin karaciğerleri genetik olarak düzenlenerek, ilk nesil GLP-1 ilacı olan exenatide’i dahili olarak üretmeleri sağlandı. Düzenlenen fareler, birkaç ay boyunca ilacın seviyelerini sürdürebildi ve kontrol gruplarına göre daha fazla sağlık iyileşmesi gösterdiler. Araştırmacılar, benzer gen terapilerinin bir gün insanların GLP-1 ve diğer ilaçları ömür boyu üretmelerini sağlayabileceğini söylüyor.

“Bu çalışma, genom düzenlemenin karmaşık hastalıklar için kalıcı tedaviler yaratmakta kullanılabileceğini, ilaç alım sıklığını potansiyel olarak azaltabileceğini öneriyor,” yazdı yazarlar, Çarşamba günü Communications Medicine’de yayınlanan makalelerinde.

Semaglutid, Ozempic ve Wegovy’nin etken maddesidir. Bu, şimdi 20 yıldır var olan bir ilaç sınıfı olan GLP-1’lerin en güncel listesine dâhildir. Bu ilaçlar, açlığımızı ve insülin üretimimizi düzenleyen doğal GLP-1 hormonunu taklit eder. Semaglutid gibi yeni ajanlar, insanların kilo vermesine ve kan şekerini kontrol etmesine, sadece diyet ve egzersizle kıyaslandığında daha etkili bir şekilde yardımcı olur.

Semaglutidin daha önceki benzerlerinden daha etkili olmasının bir nedeni, vücutta daha uzun süre kalmak üzere geliştirilmiş olmasıdır, yaklaşık bir hafta boyunca etkilerini sürdürebilir. İlk exenatide ise günlük bir ya da iki kez alınması gerekiyordu (haftalık uzun etkili bir formülasyon sonunda onu değiştirmiş olsa da, her iki versiyon da şimdi ABD’de piyasadan kaldırılmıştır). Haftalık enjeksiyon programı bazı kişiler için hâlâ zor olabilir, bu da gerçek dünyada semaglutid ve benzeri ilaçları bırakmalarının nedenlerinden biri olabilir (yüksek maliyetler ve yaygın gastrointestinal yan etkiler diğer önemli faktörlerdir).

İlaç şirketleri, GLP-1 ilaçlarının daha uzun etkili formülasyonları üzerinde çalışmaktadır. Osaks Üniversitesi’ndeki araştırmacılar ise farklı bir yaklaşım üzerinde çalışıyor. Bu yaklaşım, hücrelerimizi belirli ilaçları, GLP-1’ler de dâhil olmak üzere, kendi başlarına üretmelerini güvenli bir şekilde teşvik edebileceğini ve bu şekilde sürekli dozlamayı tamamen ortadan kaldırabileceğini savunuyorlar.

Çalışmada farelere önce kalorisi yüksek diyetler verilerek obez ve prediyabetik hale getirildi. Ardından CRISPR tabanlı bir yöntem kullanarak, bu farelerin karaciğer hücrelerine exenatide yapım talimatı veren bir gen eklendi. Beklendiği gibi, tedavi edilen fareler 28 hafta boyunca kanlarında exenatide seviyeleri üretebildi. Aynı diyeti uygulayan tedavi edilmemiş farelerle karşılaştırıldığında, daha az yemek yediler, daha az kilo aldılar ve insülin duyarlılıkları iyileşti. Tedavi aynı zamanda güvenli göründü, farelerin doğal GLP-1 üretimiyle herhangi bir yan etki göstermedi.

“Tasarımımızın birçok genetik nedeni tam olarak bilinemeyen durumlar için uygulanabilir olmasını umuyoruz,” dedi araştırmanın kıdemli yazarı Keiichiro Suzuki, bir açıklamada.

Bu bulgular elbette sadece bir kavram kanıtı niteliğinde. Gen terapisi hala klinik olarak erken bir aşamada ve genellikle bugün insanlar üzerinde yalnızca belirli mutasyonların neden olduğu nadir hastalıkları tedavi etmek için kullanılıyor. GLP-1 ilaçları genellikle tolere edilebilir olsa da, insanların hücrelerini bu ilaçları üretmek için düzenlemenin güvenliği ve uygulama potansiyelini doğrulamak ciddi çalışmalar gerektirir. Ömür boyu bir tedavi, örneğin, ömür boyu yan etkilerle gelebilir.

Yine de, eğer güvenli ve güvenilir olursa, bazı kişilerin bu tür tedavileri denemeye hevesli olacağı kesindir. En az bir ilaç firması da bu yönde ilerliyor. Fractyl Health, kendi GLP-1 gen terapisi geliştirmekte ve karaciğer yerine pankreasta bulunan hücreleri hedef almaktadır. 2023 yılında, şirket kendi gen düzenlenmiş farelerinin, yalnızca semaglutid verilen farelerden daha fazla kilo kaybettiğini gösteren veriler sundu. Bu Mayıs’ta, şirket, gen terapisi için Avrupa sağlık düzenleyicilerine ilk insan denemesi başvurusu yaptı, bu denemelerin gelecek yıl başlamasını bekliyor.

Şimdilik, semaglutid ve diğer geleneksel GLP-1 ilaçları obezite tedavisinde önde kalacaktır. Ancak çok da uzak olmayan bir gelecekte, kim bilir neler olur?