Mars’ta Sıcak ve Güneşli Hava Gelecekteki Görevler İçin Felaket Olabilir

1971 yılında, NASA’nın Mariner 9 uzay aracı Mars’a ulaştığında, gezegenin yüzeyinin tamamen bir toz tabakasıyla örtülü olduğunu keşfetti. Mars’ın meşhur toz fırtınaları zaman zaman tüm gezegeni kaplayarak, küçük parçacıklar halinde yüzeyi hızla sarıyor.

Bu dünya dışı fırtınalar, Kızıl Gezegen’deki robotik araştırmacılara yapışan toz nedeniyle görevleri tehdit edebiliyor ve zaman zaman onların zamansız sonlarına yol açabiliyor. Colorado Boulder Üniversitesi’nden bir grup gezegen bilimci, Mars’ta dev toz fırtınalarına neyin yol açtığını bulmuş olabilirler; bu tür fırtınalar genellikle hoş geçen bir Mars gününden sonra başlayabiliyor. Araştırma sonuçları Washington’da düzenlenen Amerikan Geofizik Birliği toplantısında sunuldu ve gelecekteki insanlı Mars görevleri için büyük önem taşıyabilir.

NASA’nın Rekognizans Uydusundan elde edilen gözlemleri kullanarak, yeni bulguların arkasındaki bilim insanları Mars’taki büyük toz fırtınalarına neden olabilecek hava koşullarını saptayabildiler. Ekip, sıcak ve güneşli havanın toz fırtınalarını tetikleyebileceğini keşfetti.

Rekognizans Uydusundaki Mars İklim Sesleyici cihazı son 15 yıldır gezegenin atmosferi ve yüzeyi üzerinde veri topluyor. Bilim insanları daha fazla güneş ışığının Mars’ın ince atmosferinden geçerek yüzeyi ısıttığı, alışılmadık sıcaklık dönemlerini aradı. Yaklaşık %68 oranında büyük fırtınaların, yüzeydeki sıcaklıkların ani bir şekilde artmasından önce gerçekleştiği bulundu.

Mars’taki sıcak ve güneşli günlerin genellikle birkaç hafta sonra tozlu koşullara yol açtığını doğrudan kanıtlamak zor olsa da benzer koşullar Dünya’da da fırtınalara neden olabilir. “Yüzeyi ısıttığınızda, üzerindeki atmosfer tabakası yükselir ve tozları beraberinde taşıyabilir,” diye açıklıyor, CU Boulder’daki Atmosfer ve Uzay Fiziği Laboratuvarı’nda yüksek lisans öğrencisi ve bu yeni çalışmanın başyazarı Heshani Pieris. “Neredeyse Mars’ın büyük bir toz fırtınası oluşturacak kadar temizlenmeyi beklemesi gerekiyor gibi.”

Mars fırtınaları bazen Dünya’daki teleskoplar tarafından görülebilecek kadar büyük olabilir. Göreceli olarak büyük fırtınalar Mars’ta her yıl ortaya çıkarak, gezegenin büyük bölgelerini kaplar ve haftalarca sürebilir. Ancak, 5.5 Dünya yılına denk gelen üç Mars yılı sonrasında, gezegeni çevreleyen bir fırtına ortaya çıkar, NASA’ya göre.

Bu büyük fırtınalar, üstesinden gelinmesi gereken asıl sorun. Haziran 2018’de, büyük bir toz fırtınası Opportunity gezgininin güneş panellerini kapladı ve NASA’nın bu Mars robotuna veda etmesine neden oldu. NASA, 2030 yılına kadar Mars’a astronot indirmeyi planladığından, gezegenin toz fırtınaları insanlı misyonlar için risk oluşturabilir. Bu yüzden bilim insanları bu toz fırtınalarının nedenlerini inceleyerek, ne zaman ortaya çıkabileceklerini tahmin etmeye çalışıyorlar.

“Bazı küçük veya bölgesel fırtınaların nasıl global ölçekli fırtınalara dönüştüğünü anlamamız gerekiyor,” diyor, CU Boulder’daki Astrofizik ve Gezegen Bilimleri Bölümü’nde doçent olan ve çalışmanın yazarlarından biri olan Paul Hayne. “Toz fırtınalarının yüzeyde nasıl başladığına dair temel fizik prensiplerini bile tam olarak anlamış değiliz.”

Yeni çalışmanın arkasındaki ekip, Mars’taki devasa fırtınalara yol açabilen hava kalıplarını bir araya getirmeye devam edecek. “Bu çalışma Mars’ta fırtına tahminleri konusunda nihai bir sonuç değil,” diyor Pieris. “Fakat doğru yönde bir adım atmayı umuyoruz.”