NASA, Sessiz Süpersonik Jetini Çalıştırdı: Tam Hız Meraklılarına Müjde!
NASA, üstün özelliklere sahip X-59 araştırma uçağının motor performans testlerini kısa süre önce tamamladı. Bu çalışmaların, süpersonik uçakların rahatsız edici ses patlamalarını azaltmanın bir yolu olduğunu kanıtlaması umuluyor.
NASA ve Lockheed Martin, Ekim ve Şubat ayları arasında uçağın ve alt sistemlerinin güç kaynağını sağlayacak olan tek F414-GE-100 motorunda bu testleri tamamladı.
“Planladığımız gibi motor zemin testlerimizi başarılı bir şekilde ilerlettik,” dedi Raymond Castner, NASA’nın Glenn Araştırma Merkezi’ndeki X-59 tahrik lideri. NASA’nın açıklamasında: “Rüzgar tüneli testinden tahmin edildiği gibi düzgün ve stabil hava akışı sağlıyorduk. Hiçbir yapısal veya aşırı titreşim sorunu yaşamadık. Soğutma gerektiren motor ve uçak parçaları soğutuluyordu.”
Uçaklar Mach 1’i (ses hızı, yani yaklaşık 1234 km/sa ya da 767 mil/sa) aştığında, hava basıncı dalgalarının birleşip uçak hızından kaynaklanan şok dalgası oluşturmasıyla yüksek bir “patlama” sesi çıkar.
Bu ses—bir sonik patlama—yerdeki insanları ürkütebilir ve hatta camları kırabilir. Bu durum, 1973 yılında Federal Havacılık İdaresi tarafından askeri olmayan uçakların karada süpersonik uçuşunu yasaklamasına yol açtı. Ticari süpersonik yolculuk, Concorde’un uçuşları ile popülerlik kazanmıştı. Ancak, modaya uygun olmasına rağmen ne yakıt açısından verimli ne de ekonomikti ve uçtuğu şehirlerden çokça gürültü şikâyeti alıyordu. Concorde’un son uçuşu 2003 yılında gerçekleşti.
NASA ayrıca testlerden bazı ilginç görüntüler de yayınladı. Aşağıdaki videoya göz atabilirsiniz. İlk olarak, X-59 ekibi uçağın hidrolikleri ile elektrik ve çevresel kontrol sistemlerini test etti. Ardından gaz kelebeği kontrolleri gerçekleştirdiler ve uçakların maksimuma kadar yanma sonrası yakıcılarını çalıştırdılar (yukarıdaki resimde görüldüğü gibi). Duman izlerinde görülen desenler, süpersonik hızlarda roket egzozunun sıkıştırılması ve genişlemesi sonucunda oluşan ve şok elmasları olarak bilinen dalga desenleridir.
X-59, ilk kez 2024 Ocak ayında Palmdale, Kaliforniya’daki hangarından çıktı. Bu büyük tanıtım bir gösteriydi: 99 feet (30 metre) uzunluğunda ve sadece 14 feet (4.27 m) yüksekliğinde, 29.5 feet (9 m) genişliğinde, havayı minimum rahatsızlıkla kesmesi için tasarlanmış bir iğneye benziyordu. Uçağın ince tasarımı tam da bu noktadır: İnceliği, yerdeki basınç değişimini azaltarak, normalde bir sonik patlamaya neden olan sesi, bir sonik vuruşa dönüştürmelidir. Bir NASA mühendisi X-59’un sesini bir araba kapısının kapanmasına benzetti.
Bu amaçla, X-59’un motoru uçağın üstüne monte edilmiştir, bu da yerden duyulan uçaktan gelen ses miktarını azaltır.
Süpersonik yolculuğun yeniden canlandırılması için özel sektörden de çabalar geldi. Ocak ayının sonlarında, Boom Supersonic havacılık firması, deneysel uçağı (XB-1 gösterimcisi) ile ilk kez sesten daha hızlı uçtu ve bu başarıyı uçuş sırasında üç kez tekrarladı.
X-59’un seyir irtifası 55,000 feet (16,764 m) olacak ve 925 mil/saat (1,489 kilometre/saat) hızında uçması planlanıyor. NASA, geçtiğimiz yıl uçuş yapması planlanan bu uçağın uzun zamandır beklenen ilk uçuşu için güncellenmiş bir zaman çizelgesi sunmadı ancak daha fazla testin gerektiği belirtildi.
Özellikle, elektromanyetik girişime karşı testler ve uçağın normal ve arıza durumlarında veri işleme yeteneği kontrol edilecek. Son olarak, taksi testleri yapılacak—bu uçağın operasyonel hale getirilmesi düşünüldüğünde hayati bir testtir.
NASA, X-59’u ilk kez uçurduğunda, uçağın sözde sonik vuruşunun yerde nasıl deneyimlendiğini keşfetmek için bir dizi test gerçekleştirecek. Bu gösteriler 2027 yılına kadar sürecek—ancak bu zaman çizelgesi büyük ölçüde jetin ne zaman havalanacağına bağlı olacak.
