Ünlü Neandertal-Melez Çocuğun Yaşı, Çığır Açan Yöntemle Belirlendi

İnsan ve Neandertal özelliklerini taşıyan ünlü bir çocuk iskeleti, artık çocuğun yaşamına daha doğru bir zaman çizelgesi sunan yeni bir radyokarbon tarihleme tekniği sayesinde kesin olarak tarihlendirildi.

Portekiz’de bulunduğu vadinin ismiyle Lapedo Çocuğu olarak adlandırılan iskelet, 1998 yılında bir grup öğrencinin kalıntıları içeren kaya sığınağını tesadüfen bulmalarıyla keşfedildi. Yapılan kazılar, çocuğun neredeyse tamamen korunmuş, okra lekeli iskeletini, hayvan kemiklerini, kömür kalıntılarını ve deniz kabuğundan yapılmış boncukları ortaya çıkardı. Ancak, çocuğun birçok kemiği kurtarılmış olmasına rağmen, arkeologlar kalıntıların nispeten kötü durumda olduğunu bulmuştu, bu da bilim insanlarının çocuğu güvenilir bir şekilde tarihlendirememesine neden oldu.

Çocuk, Avrupa’da 32,000 ile 24,000 yıl önce arasında var olan ve belki de en çok dolgun Venüs figürinleriyle tanınan Gravettian kültürünün bir parçasıydı. Gravettian kültürünün binlerce yıldır var olmasına rağmen, kıtadaki Gravettian grupları, 2023’te yapılan genetik bir analizle gösterildiği üzere, birbirlerine yakın akraba değildi.

Lapedo Çocuğu’nun yaşını belirlemek birkaç şekilde faydalı olabilir: İlk olarak, araştırmacılar çocuğun ait olduğu topluluğun Portekiz kıyısında ne zaman yaşadığını tam olarak bilecekler. İkincisi, bu yöntem diğer Gravettian ve Cro-Magnon popülasyonlarına uygulanarak Avrupa’da erken modern insan yerleşimi ve göçü hakkında daha kapsamlı bir zaman çizelgesi ortaya çıkartabilir.

Oxford Üniversitesi’nden Bethan Linscott, “Çocuğun kemiklerinden yalnızca küçük bir miktar kollajen (kemiğin organik kısmı) çıkarılabilmesi ve kirlenmenin tamamen giderilememesi, orijinal tarihlerinin güvenilir olmadığı anlamına geliyordu” dedi, bir e-posta ile.”

Bilim insanları, Lapedo Çocuğu için güvenilir bir radyokarbon tarih hesaplamaya dört kez çalıştılar, ancak her birinde güvenilir bir zaman dilimi belirleyemediler. Son ekip ise, örnekteki kirleticilerin etkisini azaltan ve örneğin yaşını belirlemek için belirli amino asitleri hedefleyen yeni bir tarihleme yöntemi kullanarak bu durumu çözdüklerini düşünüyor.

Linscott, “Bileşik özgül radyokarbon tarihleme adı verilen nispeten yeni bir teknik kullanarak iskeleti için güvenilir bir doğrudan tarih alabildik” dedi. “Normalde, kemikten kollajen çıkarılır ve toplu olarak tarihlenir, ancak bu yöntem, kemik kollajeninden belirli bir amino asit—hidroksiprolin adı verilen bir amino asit—çıkararak yalnızca onu tarihlemeyi içeriyor. Hidroksiprolin, doğada nadiren bulunur ve aslında biraz kollajen ‘parmak izi’ gibi davranır, bu yüzden hidroksiprolini tarihlendirerek, tarihlediğimiz karbonun doğrudan kemikten geldiğinden ve kirlenmeden olmadığından emin olabiliriz.”

Çocuk, ölümde bile hayatta kalan biriydi: Araştırma ekibine göre, çocuğun kalıntılarının bulunduğu yer birkaç yıl önce bir baraka inşa etmek için arazi sahibi tarafından teraslanmıştı. Bu süreçte neredeyse 3 metre arkeolojik malzeme yok olmuştu, ancak çocuğun mezarı bozulmadan kalmıştı.

Ekip, çocuğun sağ radiusu (ön kolda bulunan iki büyük kemikten biri) üzerindeki analizi sonucunda çocuğun yaklaşık 4 veya 5 yıllık yaşamına dair yeni bir tarih tahmini elde etti: 27,780 ile 28,850 yıl önce.

Linscott, “Çocuğun yeni tarihi, mezarın yaşı için orijinal tahminlerle tutarlı, ama bu, mezar etkinliklerine yönelik yorumumuzu değiştirdi,” dedi.

Örneğin, çocuğun altındaki kömür, başlangıçta Lapedo Çocuğu’nun mezarı için ritüel olarak yakılmış bir dal olarak düşünülüyordu. Ama kömür, çocuktan daha eskidir. Mezar ayrıca kızıl geyik pelvesleri içermekteydi—et sunuları olarak düşünülen bu pelveslerin de çocuktan daha eski olduğu ortaya çıktı.

Linscott, pelveslerin hala kasıtlı olarak mezarın bir parçası olarak yer almış olabileceğini—belki de destek olarak—ve tavşan omurgası tarihlemelerinin, hayvanın sembolik bir adak olarak mezara ritüel olarak yerleştirilmiş olabileceğini belirtti.

Hidroksiprolin tarihlemesi, Avrupa’daki ve ötesindeki insan varlığının zamanlamasını büyük bir hassasiyetle yeniden kalibre etmeyi sağlayabilir. Bu yöntem Neandertal grupları üzerinde kullanılmıştır—Hırvatistan’daki Vindija Mağarası’ndaki Neandertal kalıntıları, Neandertallerin yaklaşık 40,000 yıl önce kayboldukları genel tahminin çok ötesine, yaklaşık 29,000 yıl öncesine tarihlenmişti. Ancak, 2017’de bir grup bilim insanı, Vindija kalıntılarının 40,000 yıldan daha eski olduğunu keşfetmek için hidroksiprolin tarihlemesini kullandı, bu da Hırvat buluntusunun Neandertallerin zaman çizelgesi hakkında genel kabulü aşmadığını gösterdi.

Bu yaklaşım, bilim insanlarının erken modern insanlar ve Neandertallerin Avrupa kıtası üzerindeki hareketlerini ve yerleşimlerini daha iyi anlamalarını sağlamakta ve belki de dünya genelindeki antik insan akrabalarının tahminlerini gelecekte daha da geliştirmeye yardımcı olabilir.