Yakında Faaliyete Geçecek Olan Süper Teleskop, Evrenin En Şiddetli Patlamalarını İnceleyecek

Avrupa Komisyonu, kısa süre önce bir gama ışını gözlemevi kurmayı planladığını duyurdu. Avrupa Araştırma Altyapı Konsorsiyumu (ERIC) adı altında yürütülecek olan bu proje, teleskobun yapımını hızlandıracak ve verilerin dağıtımı için bir çerçeve oluşturacak.

Başka bir deyişle, evrendeki en enerjik ve gizemli nesneleri incelemek için rekor kıran bir gözlemevine sahip olacağız. Gözlemevinin tam adı Çerenkov Teleskop Dizisi Gözlemevi (CTAO), ve Avrupa Güney Gözlemevi’ne (ESO) göre, “çok yüksek enerjili gama ışını astronomisi için dünyanın en güçlüsü olacak.” 13 Şubat’ta ERIC Konseyi, Japonya’nın stratejik bir ortak olmasına izin verdi ve ABD, Brezilya ve Avustralya’yı üçüncü taraf üyeler olarak tanıdı, böylece teleskobun gerçeğe dönüşmesi için zemin hazırlandı.

Gama ışınları, elektromanyetik spektrumun en enerjik dalgalarıdır. Kara delikler, nötron yıldızları ve süpernovalar gibi evrendeki en enerjik nesneler tarafından üretilirler. Ancak, Dünya’daki sıradan fırtınalar da bunları üretebilir.

“Son on yılda, bu yüksek enerjili gama ışınlarının, çok sayıda enerjik astronomik olayda bulunduğu keşfedildi, ancak onların nereden geldikleri hakkında çok fazla bir şey bilmiyoruz,” dedi University of Utah’dan bir astronom olan Dave Kieda, bir haber bülteninde. dedi.

Tüm zamanların en parlak gama ışını patlaması, ya da BOAT, Ekim 2022’de gözlemlendi. 10,000 yılda bir gerçekleşen bu olay, gama ışınlarının evrenimizdeki aşırılığını gözler önüne serdi ve gama ışınlarını evrene püskürten yoğun nesneler hakkında daha fazla soru ortaya çıkardı.

CTAO, iki teleskop dizisinden oluşacak; biri İspanyol adası La Palma’da, diğeri ise ESO’nun Paranal Gözlemevi’nde yer alacak. Ancak ESO yetkilileri, Paranal üzerindeki açık, berrak gökyüzünün, sitenin yakınındaki önerilen bir sanayi projesi nedeniyle tehdit altında olduğunu düşünüyorlar. Bu proje, gözlemevinin uzaya derinlemesine bakabilmesini sağlayan olağanüstü karanlık ortamı azaltabilir.

Dünya atmosferi, gama ışınlarının gezegen yüzeyine ulaşmasını engeller, ancak atmosferle etkileşime giren ışınlar yüksek enerjili parçacıklar üretir.

“Bu parçacıklar, havada ışık hızından daha hızlı hareket eder ve sonuç olarak ürkütücü mavi Çerenkov radyasyonu yayarlar. Bu, ses hızını aşan bir uçak tarafından oluşturulan ses patlamasına benzer,” diyor bir ESO açıklaması. “CTAO’nun aynaları ve yüksek hızlı kameraları bu kısa ömürlü parlamaları yakalayarak yönlerini belirleyecek. Bu, her gama ışınının kaynağını belirlememize yardımcı olacak ve astronomlar, astrofiziğin en uzun soluklu gizemlerinden bazılarını çözebilecekler.”

CTAO, dünyanın dört bir yanına dağılmış 64 teleskoptan oluşacak; 13’ü Kuzey Yarımküre’de ve 51’i Güney Yarımküre’de olacak. Gözlemevinden elde edilen veriler ve analiz yazılımı açık erişimli olacak, bu sayede astronomi topluluğu teleskopların gözlemlerinden yeni keşifler yapabilecek.

CTAO’nun ilk teleskoplarının 2026 başlarında teslim edilmesi bekleniyor, bu nedenle bu yıl içinde gama ışını gözlemleri yapılmayacak. Ancak son gelişmeler, gözlemevinin inşası için zemin hazırlıyor ve yüksek enerjili astrofizik alanında yeni kapılar açabilir.