Bir Astronom, Bir Yıldızın Ne Zaman Patlayacağını Hesapladı—Ve Bu Hafta!
Astronomlar, gece gökyüzünde küçük bir takımyıldızı gözlemliyordu ve yakınlardaki ikili bir yıldız sisteminin patlamasını bekliyordu. Bekleyiş nihayet sona ermiş olabilir: Sayısal bir tahmine göre nadir görülen bir nova patlaması Perşembe, 27 Mart’ta yaşanabilir.
T Coronae Borealis (T CrB), başka bir adıyla Blaze Yıldızı, Dünya’dan 3,000 ışık yılı uzaklıkta bulunan bir ikili yıldız sistemidir. Yaklaşık her 79 yılda bir tekrar eden bir nova patlaması yaşar ve yakın zamanda bir patlama yapması beklenmektedir.
Blaze Yıldızı, son 10 yıldır 80 yıl önceki görünür patlamasının öncesindeki gibi davranıyor, NASA‘ya göre. Nadir görülen astronomik olay için açılan pencere Şubat 2024’te açıldı ve halen açık. Astronomi meraklıları, geçen yıldan beri gökyüzünü dikkatle gözlemliyor, o muazzam anı bekliyor. Geçen yıl Amerikan Astronomik Derneği Araştırma Notları’nda yayımlanan bir makale, yıldızın muhtemelen Perşembe, 27 Mart’ta patlayacağını tahmin etti—gökyüzüne bakmaya hazır olun.
Blaze Yıldızı ne zaman patlayacak?
Bir sonraki patlama tarihini belirlemek için, 2024 çalışmasının astronomu, Paris Gözlemevi’nden Jean Schneider, önceki patlama tarihlerini ve yıldız sisteminin yörünge dinamiklerini birleştirdi. Araştırmacı, nova patlamalarının, yıldız sisteminin yörünge döneminin tam katı olan aralıklarla meydana geldiğini—yani patlamaların yıldızların birbirleri etrafında tamamladıkları belirli yörünge sayısından sonra gerçekleştiğini buldu. Makale, T CrB’nin her 128 yörüngede bir patladığını ve her bir yörünge döneminin yaklaşık 227 gün olduğunu öne sürüyor.
Bu hesaplamalara göre, nova 27 Mart’ta gerçekleşecek. Eğer Perşembe günü patlamazsa, Schneider Kasım 10, 2025 ve Haziran 25, 2026 olmak üzere iki ek tarih veriyor. Ayrıca makalede 12 Ağustos 2024 tarihini de öngörmüş, ki bu tarihi artık göz ardı edebiliriz. Schneider, yalnızca hesaplama yapıyor; makalesi patlamanın nasıl veya neden gerçekleştiğine dair fiziksel açıklama yapmıyor. Bu tek boyutlu bir yaklaşım ve tahminleri tamamen yanlış çıkabilir—ama Blaze Yıldızının onun sıra dışı kesin zaman çizelgesine göre patlaması gerçekten çok etkileyici olurdu.
T CrB novası nedir?
Corona Borealis takımyıldızında bulunan T CrB, bir beyaz cüce (Güneş’e benzer bir kütleye sahip ama Dünya boyutuna kadar sıkışmış bir ölü yıldız) ve antik bir kırmızı dev yıldızdan oluşan bir ikili sistemdir. Kırmızı dev, Güneş’imizin kütlesinin yaklaşık 1.12 katına sahip ve beyaz cücenin etrafında her 227 günde bir döner. İki yıldız sadece 0.54 astronomik birim ile ayrılmıştır, bu da Güneş ile Venüs arasındaki mesafeye eşittir.
Kırmızı dev yıldız, yoldaşı beyaz cücenin güçlü yerçekimi çekimiyle yavaşça hidrojeninden sıyrılıyor, ikisi tehlikeli bir yörüngesel dansa kilitlenmiş. Kırmızı dev yıldızdan gelen materyali, beyaz cücenin etrafında dönen bir birikim diski oluşturur. Kırmızı dev yıldızdan gelen hidrojen beyaz cücenin yüzeyine birikerek, basınç ve ısının birikmesine ve sonucunda tüm o materyali uzaklaştıran bir termonükleer patlamaya neden olur.
Bir süpernovanın aksine, bir yıldızın ölümüne neden olan patlamanın ardından beyaz cüce sağlam kalır. Ancak patlamayla ortaya çıkan materyalleri uzaya saçar ve bu patlama, çıplak gözle dünyadan görülebilecek kadar parlak olur. T CrB novası ilk defa 800 yıldan fazla bir süre önce kaydedildi ve döngü ortalama her 79 yılda bir tekrar ediliyor.
Gökyüzünde ne göreceksiniz?
Patlama gerçekleştiğinde kısa süre içinde sona erer, ancak gökyüzünde yaklaşık bir hafta boyunca yeni bir yıldız gibi görünecektir. Şu anda yıldız sistemi çıplak gözle görülemeyen +10 kadir parlaklıkta. Ancak nova patlaması sonrasında T CrB’nin parlaklığı +2 kadire yükselir, neredeyse Kuzey Yıldızı kadar parlak olur.
Nova, kuzey yarımkürede Corona Borealis takımyıldızında görülecek ve gece gökyüzünde bir yay şekli oluşturacak. Yıldız patlamasını teleskop olmadan birkaç gün görebilirsiniz. Yıldız sistemi daha sonra karararak tekrar yaklaşık 80 yıl boyunca parlamayacak,bu yüzden bu nadir göksel olayı kaçırmamaya çalışın.
