Galaksimizin Omurgasındaki Kemiği Kıran Haydut Pulsar
Samanyolu Galaksisi’nde 230 ışık yılı boyunca uzanan bir galaktik iplikçiğin manyetik alanını büküp devasa bir kemiğin kırığı gibi görünmesine neden olan tuhaf bir bozulmaya uğradığı keşfedildi. Chandra Gözlemevi tarafından çekilen yeni X-ışını görüntüleri, sonunda gökbilimcilerin bu sorunlu yapının nedenini teşhis etmelerine yardımcı oldu: hızlı dönen bir nötron yıldızı.
Galaksinin merkezi, devasa, kemiksi yapılarla ve paralel manyetik alanlarla dolu, yüksek enerjili parçacıkların dönüp durduğu bir yer. Yaklaşık 26.000 ışık yılı uzakta olan G359.13 veya “Yılan” olarak da bilinen bu yapıların en uzun ve en parlak olanıdır. Boyutuna rağmen, bu kemiksi yapı, hızlı hareket eden ve hızla dönen bir nötron yıldızı veya pulsar tarafından vurulmuş gibi görünmekte ve bu da G359.13’ün sürekliliğinde bir kırılmaya neden olmuş. Bu bilgi, Mayıs 2024 tarihli Monthly Notices of the Royal Astronomical Society dergisinde yayınlanan yeni bir makalede ele alındı.
NASA’nın Chandra X-ışını Gözlemevi ve Güney Afrika’daki MeerKAT radyo teleskop dizisi tarafından yakalanan galaktik kemiğin görüntülerini kullanarak, makale arkasındaki ekip, suçluyu tanımlamak için kırığı yakından inceledi. Yılan ve diğer galaktik iplikçikleri oluşturan parçacıklar radyo dalgaları yayıyor ve bu dalgalar MeerKAT gibi diziler tarafından tespit edilebiliyor.
Görüntüler tıpkı uzun, ince bir kemiğin ortasında bir kırık bulunan tıbbi X-ışınlarına benziyor. Astronomlar, bu görüntüler sayesinde kırık noktasında bir X-ışını ve radyo kaynağı keşfettiler ki bu, muhtemelen hızlı hareket eden bir pulsarın elektronlar ve pozitronlarla (elektronların antimadde karşıtı) çarpışarak onları yüksek enerjilere itmesi sonucu meydana gelen bir durum. Pulsar, yaydığı X-ışınları sayesinde görüntülerde yakalandı ve yaptığı çarp-kıp kaç ortaya çıktı.
Pulsarlar aslında dev yıldızların kaotik kalıntılarıdır. Bu tür yıldızlar büyük patlamalar sonucu çöker ve süpernova patlaması gerçekleşir. Bu patlamalar genellikle pulsarları yüksek hızla fırlatır ve elektrikmanyetik radyasyon yayarken hızla dönmelerine neden olur. Birçok şey bir anda gerçekleştiği için pulsar nereye gittiğini tam olarak kontrol edemiyor.
Araştırmacılar, hızlı bir pulsarın G359.13’e çarparak kemikteki manyetik alanı bozduğuna ve bu nedenle radyo sinyalinin de bozulduğuna inanıyorlar. Çarpmanın milyondan iki milyona kadar farklı hızlarda gerçekleşmiş olabileceği belirtiliyor.
Samanyolu, bu tür şiddetli karşılaşmalarla dolu ve bu kırık iplikçik, galaksinin devam eden kaosunun en son işareti. Chandra ve MeerKAT gibi cihazlarla, astronomlar bu kozmik yaramazları iş üstünde yakalamaya devam ediyorlar.
