İşte ‘Büyük Tekerlek’: Erken Evrenin Olağandışı Dev Galaksisi

Webb Uzay Teleskobu’nun keskin gözlemleri, uzak yani erken evrende devasa bir galaksiyi gözler önüne serdi.

Turuncu bir disk şeklindeki bu galaksiye “Büyük Tekerlek” ismi verildi. Yaşamı, evrenin varoluşunun ilk iki milyar yılı içinde başlamış; neredeyse 14 milyarlık evren tarihi düşünüldüğünde oldukça yaşlı sayılır.

Bu kadar erken bir zamanda ortaya çıkmasına rağmen galaksi fazlasıyla gelişmiş. Bu durum, galaksilerin nasıl oluştuğuyla ilgili yeni sorular doğuruyor. Ekibin Nature Astronomy dergisinde bu hafta yayımlanan araştırması, devasa yapının tuhaf güzelliğini yakalıyor ve inceliyor.

“Bu galaksi, benzer dönemlerde kinematik olarak onaylanmış diğer disklerden daha büyük ve boyut ve kütle açısından günümüzün en büyük disklerine şaşırtıcı derecede benziyor,” diye yazdı ekip. “Çok dalga boylu gözlemler, galaksinin evrenin kozmik ortalamasının on katından daha yüksek bir galaksi yoğunluğuna sahip olağanüstü yoğun bir ortamda yer aldığını ve birleşmelerin sık olduğunu gösteriyor.”

Başka bir deyişle, Büyük Tekerlek evrenin eski bir şehri: Çok eski ve kalabalık bir kozmik bölgede, galaksiler birbiriyle iç içe geçmiş, yıldız sistemlerini, asteroitleri ve tozu değiş tokuş ederek. Çevrenin yoğunluğu, galaksinin evrimine katalizör olmuş olabilir ve ona madde biriktirmesi ve spiral şeklini alması için doğru koşulları sağlamış olabilir.

Boyutuna rağmen bu galaksi, şans eseri keşfedildi. Swinburne Teknoloji Üniversitesi’nin JWST Avustralya Veri Merkezi’nden kıdemli bir bilim insanı olan Themiya Nanayakkara, The Conversation‘da “Büyük Tekerlek gibi bir galaksi bulmak inanılmaz derecede olasılıksızdı,” dedi. “Mevcut galaksi oluşum modellerine göre, bu galaksiyi anketimizde bulma şansımız %2’den azdı.”

Büyük Tekerlek’in yıldız diski yaklaşık 30 kiloparsek çapında, yani neredeyse 98.000 ışık yılı genişliğinde. Karşılaştırma için, Samanyolu’nun çapı yaklaşık 100.000 ışık yılı ve bu, Büyük Tekerlek ile kabaca aynı boyutta.

Yukarıdaki görüntüdeki köşe mavi galaksi yalnızca 1,5 milyar ışık yılı uzaklıkta, bu da Büyük Tekerlek’in yaklaşık 50 kat daha uzak olduğunu gösteriyor—Bu büyük mesafe, Büyük Tekerlek’in büyüklüğünü gerçekten ortaya koyuyor.

“Ayrıca, yoğun çevresi proto-yığın (öncül küme) mevcut olduğuna işaret ediyor ve bu da onun soyunun bugünün galaksi kümelerinin en büyük üyelerinden biri olabileceğini gösteriyor,” diye yazdı ekip. “Bununla birlikte, erken evrimsel dönemlerde Büyük Tekerlek gibi dev disklerin yoğun ortamlarda ne kadar yaygın olduğunu ve fiziksel özelliklerinin ve sayı yoğunluklarının bugünün en büyük küme galaksilerinin varsayılan öncülleriyle tutarlı olup olmadığını anlamak için daha fazla araştırma gerekiyor.”

Daha fazla Webb gözlemi, Büyük Tekerlek’in eski galaksiler labirentinde ne kadar benzersiz olduğunu netleştirecek, bunlar uzay gözlemevinin eşsiz görüşü sayesinde görünür hale geliyor.